Zelden mis ik een gelegenheid om verloren te lopen. Onlangs deed ik het weer: drie trams en één bus, en ik was nog niet ter bestemming. De situatie werd helemaal surrealistisch toen de laatste trambestuurder ook de eerste was aan wie ik eerder de weg vroeg. We waren allebei onwennig. De omzwervingen hebben één voordeel: ik kan gerust zeggen dat Gent een prachtige stad is. Tenslotte belde ik naar iemand van de vereniging ( “’t zal wel gaan”) die me had uitgenodigd om te spreken. Over Machiavelli.

De massa en de vorst

Deze eigenzinnige Florentijn schreef dat ‘de massa wijzer en standvastiger is dan de vorst’. Zelfs al weten gewone mensen weinig van politiek, dan nog is hun oordeel betrouwbaarder dan dat van hen die aan de macht zijn. Tegen zijn tijdgenoten in, zegt Machiavelli dat de massa meer denkt aan het algemeen belang dan aan het eigenbelang.

Een massa gaat bijvoorbeeld niet zomaar akkoord met een nieuwe oorlog. Enkele raadgevers, daarentegen, kunnen een vorst hiervan makkelijk overtuigen. Ze hoeven maar op mogelijke winsten te wijzen: meer grondgebied, plunderingen van kunstschatten, nieuwe belastinginkomsten. En de kosten schuiven ze door naar de gemeenschap. Het volk oordeelt dus niet alleen wijzer, het is ook voorzichtiger. Een recent voorbeeld: in 2003 kwamen miljoenen mensen in heel Europa op straat tegen de oorlog in Irak. Alles waar het volk voor waarschuwde is ondertussen werkelijkheid geworden. Maar de toenmalige machthebbers, Bush en Blair, bleven doof. Ze hebben vooral bewezen dat wie zich voor afgezant van God neemt, geen land zou mogen leiden.

Drijvende kracht voor verandering

Machiavelli meende ook dat het volk de echte politieke macht heeft. Zelfs een tiran kan het zich niet veroorloven om het oordeel van de bevolking volledig naast zich neer te leggen. Het betekent vroeg of laat zijn ondergang. Verder is het volk de drijvende kracht voor verandering, in een voortdurende strijd voor vrijheid. De heersende klasse, daarentegen, wil vooral de eigen privileges behouden. Voorwaar een actuele les.

De jeugd van heden

Zo sprak ik dus bij kaarslicht in een oud huis aan het water. Nadien stelden de studenten vragen over de meest uiteenlopende onderwerpen: de Medici’s in Florence, de Romeinse republiek, Montesquieu, Foucault… kijk, dat doet ongelooflijk veel plezier. Want zoals de massa, hebben ook jongeren een minder goede reputatie. Ze zouden ongeïnteresseerde, oppervlakkige burgers zijn. Niet in Gent dus, en ik vermoed elders ook niet. Ik stond versteld van hun nieuwsgierigheid. Ze stelden wel honderd vragen. Ook vragen die ik moeilijk kon beantwoorden. Gelukkig ben ik al een tijdje bezig en heb ik de kunst geleerd om verrassingen met een ‘ik-weet-het’-gezichtje op te vangen…

Een taxi bracht me recht naar het station.

Tinneke Beeckman