Nieuwe antwoorden op nieuwe vragen
Mijn eerste column in De Standaard!
“Wat een tijdverlies, al die artikels en commentaarstukken over Bart De Wever en de N-VA. Een hele tijd geleden gaf ik als politiek filosofe een lezing voor de volksvertegenwoordigers van de NV-A. Ik had het over democratie in Vlaanderen, België en Europa. En over de filosofe Chantal Mouffe. In een gezonde democratie beslissen burgers mee over het beleid, zegt ze, terwijl politieke partijen de verdeeldheid tussen burgers over cruciale thema’s weerspiegelen. Over de rol van Bart De Wever om de politieke toestand vandaag te begrijpen, had ik het gewoon niet. Niet eenmaal. De Wever stond nochtans naast mij, had me ingeleid en begeleidde na mijn lezing de vragenronde.
Ik had het wel over het inhoudelijke tekort bij de traditionele partijen. Zij hebben zich nog niet losgemaakt van de politieke breuklijnen die golden in de Belgische natiestaat, in de negentiende en begin twintigste eeuw. Dit weekend besprak Luc Huyse het einde van de Vlaamse verzuiling uitvoerig (DS, 12/01), maar zonder globalisering of het democratische deficit in België of Europa te vermelden.
De traditionele breuklijnen zijn levensbeschouwelijk (vrijzinnig tegenover katholiek), sociaaleconomisch (links-rechts, als vraag over tussenkomst van de nationale overheid op economisch vlak) en communautair (het antwoord op de kloof tussen Vlamingen en Franstaligen was toen de eenheid van politieke families in België).
Voor een democratie is het essentieel dat de verschillen tussen burgers ook een politieke vertaling krijgen. Dat was toen het geval. Maar sinds 1980 hebben globalisering, Europese integratie en staatshervormingen die breuklijnen in ijltempo verlegd.
De levensbeschouwelijke breuklijn, bijvoorbeeld, loopt niet meer tussen de traditionele partijen. Niet iedereen is vrijzinnig, maar wel seculier geworden: alle politici evolueren naar de overtuiging dat geloof een privé-aangelegenheid is. Niemand volgt nog de richtlijnen van een kardinaal, zoals in de jaren ’50. Over de belangrijkste nieuwe breuklijn – secularisatie versus islam – zijn de traditionele partijen het zowat eens.
De sociaaleconomische problemen kunnen niet meer nationaal worden opgelost. Vroeger was dat wel het geval: de overheid regelde de relaties tussen burgers en de enigszins lokale vrije markt. Voor Belgisch bedrijf ‘Stella Artois’, nu AB-Inbev, bijvoorbeeld, bemiddelden politici tussen Belgische aandeelhouders, Belgische arbeiders en Belgische consumenten. Nu wordt de economie steeds meer internationaal. De traditionele partijen doen alsof er grote ideologische verschillen tussen hen bestaan. Maar ze bieden kleine variaties op eenzelfde thema: de verdeling van belastinggeld voor sociaaleconomische programma’s. Geen enkele partij heeft een antwoord op internationale thema’s. Ze pleiten voor Europa, maar ze geven niet de indruk te weten waarvoor ze dan juist kiezen.
Op communautair vlak vroegen de traditionele Vlaamse partijen meer autonomie, maar beloven nu, naar het woord van Wilfried Martens, federaal ‘loyaal’ te blijven. Lost dat iets op? Hebben die partijen een toekomstvisie die verder gaat dan 2014? Ondertussen pleiten PS-politici openlijk voor een alliantie tussen Brussel en Wallonië. Hoe staat het dan met hun federale loyauteit? Helaas komen de traditionele partijen ook hier amper verder dan ‘voor of tegen de N-VA’.
Hoe kan deze lege retoriek worden doorbroken? Door stelling te nemen over de nieuwe breuklijnen. Bijvoorbeeld, voor of tegen een internationaal solidair model. Voor of tegen verdere Europese integratie. Voor of tegen regionale autonomie. Voor of tegen directe(re) democratie. Voor of tegen een ecologisch model voor economische groei. Ik weet dat het geen makkelijke aanpassing betekent van de huidige denkpistes. Wellicht vraagt dit zelfs een hertekening van het bestaande politieke landschap, als een late aanpassing aan al te snelle omwentelingen van de vorige decennia (invoering van de euro, migratie, ecologie, Europese pacten).
Tijdens mijn lezing behandelde ik nog andere thema’s. En vond De Wever zijn afwezigheid in mijn politieke analyse erg? Niet echt, denk ik. Want De Wever heeft begrepen dat het niet in hoofdzaak om De Wever gaat. Nu de anderen nog.”
Wat ik hier schrijft werd ook opgepikt door de nieuwssite ‘Apache‘: te veel aandacht gaat naar de figuur van Bart De Wever.
Hoe komt het dat politici voortdurend aan het woord zijn over kwesties waar ze eigenlijk nog maar weinig over kunnen beslissen? De structuur van de media hangt samen met de natiestaat. In de jaren ’80, bijvoorbeeld, gold de structuur nog die ik hier aanhaal, namelijk politieke partijen en een verzuiling, die fundamentele politieke verdeeldheid weerspiegelen.
Ondertussen is het Europese niveau veel belangrijker geworden, maar de media slaagt er niet in een conversatie op dat Europese niveau te organiseren. Media blijven op het niveau van de natiestaat communiceren. Op dat niveau zijn ook politieke partijen georganiseerd. En als je politici aan het woord laat, dan spreken ze over het politieke spel dat hun (her)verkiezing bepaalt. En dat niveau niveau is het nationale, of in België zelfs het regionale. In Vlaanderen gaat het over de Nederlandstalige partijen, hun organisatie, de conflicten en clashes tussen of binnen partijen… En wat er elders gebeurt, dringt maar moeizaam door tot het politieke debat. Jammer, want wat de toekomst van bepaalt van burgers in Vlaanderen, of België, wordt steeds minder hier beslist. Voilà, zo denk ik er over :-).
Tinneke Beeckman 
Zijn er dan alleen gebreken te benoemen aan de tradtitionele partijen, Tineke? Sorry, maar nu ontgoochel je me toch. Ook de N-VA is druk bezig met “voor of tegen ons”.
Dag Tessa,
Natuurlijk profiteert de NV-A ook van polarisering, dus ik wil ze niet ‘vrijpleiten’ in vergelijking met andere partijen. Een stuk mag maar 500 woorden tellen, de idee is gewoon dat we in een land(sdeel) leven waar politieke partijen niet even snel geëvolueerd zijn als de internationale politieke context. En op termijn rendeert alleen een nieuw antwoord op die context.
hartelijk,
Tinneke
He Tinneke, ik ben akkoord dat het niet over “De Wever” zou MOGEN gaan maar helaas de realiteit is wel anders, ook van hemzelf uitgaande. Denk maar niet dat hij geen ego heeft dat moet gestreeld worden!! Wat mij het meest stoort aan hem en zijn entourage is dat zij mij het buikgevoel geven van achterbaks te zijn. Ze verkondigen één ding maar beogen heimelijk wel iets anders. Ik heb je denk ik al eens gezegd dat ik het gevoel heb dat de mensen van N-VA niet dezelfde semantiek hanteren dan ik. Soms gebruiken ze wel redelijk “normale” woorden die de “gewone” mensen in een bepaalde mindset interpreteren maar die helemaal niet zo bedoeld worden. Bv de slogan verwijderen (’t Stad is van iedereen) met de boodschap dat alleen wie het verdient mag meedoen in Awpen. Nu ben ik er zeker van dat 90% van de N-VA stemmers ervan overtuigd zijn dat zij bij de uitverkorenen zijn, maar de catch is dat het bestuur wel zal bepalen wie inclusion verdient en wie niet, en dat ze dat achteraf en nogal willekeurig zullen bepalen.
Ook de jongeren met een luxewagen. Wie wordt daar geviseerd denk je? en wat wordt dan bestempeld als een luxewagen of misschien wordt een net pak bij sommige jongeren ook al verdacht of trouwen en een familie stichten (moeilijk zonder inkomen) of duur parfum kopen om aan je moeder cadeau te doen? Dit is wat ik zo creepie vind aan De Wever en zijn medestanders. Al mijn haren komen ervan recht!!! Ik geef toe dat dit grotendeels buikgevoel is maar ik ben tot mijn grote spijt al meer dan eens juist geweest.
Dag Nicole,
Ik heb naar mijn eigen gevoel geen verdediging van het beleid van de N-VA zelf geschreven. Wel denk ik dat hun succes deels toe te schrijven aan het feit dat de traditionele partijen zich niet voldoende hebben aangepast aan een erg snel veranderende context. Toen ik voor de N-VA sprak, zei ik gewoon wat ik dacht, wat ik overal zou zeggen of schrijven. Nadien besefte ik pas dat ik Bart De Wever zelf niet vermeld had. En dat uitgerekend die houding misschien een weg is uit de huidige impasse.
groetjes,
Tinneke
dag tinneke, gefeliciteerd met je eerste Standaard column. En toen leek het wel dat je, na te beseffen dat het in je lezing niet over Hem is gegaan, dit ruimschoots moest goedmaken in je column. Niet alleen door Hem 5 maal te vernoemen bij naam en te verheffen tot hoofdpersoon, maar daarenboven door Hem te verheerlijken omdat Hij begrijpt welke de nieuwe breuklijnen en zijn en de anderen niet. Dit artikel is voor mij dan ook een gemiste kans om over Hem te zwijgen. Want dat was toch de remedie, niet? lieve groet, kim
Proficiat met je eerste column Tinneke. In de volgende hoop ik Spinoza ook eens tegen te komen, of toch tenminste zijn realpolitik.
Dag Mark, Ja, die zal wel komen opduiken, vroeg of laat… :-). Hartelijk,
Tinneke
@ Kim. Ja, in deze tekst vermeld ik Bart De Wever. De eerste maal in AL mijn opiniestukken. Ze staan op deze site. En dat zijn er meer dan vijftig (50!), alles tesamen, over de voorbije jaren. Ondertussen schreef ik over Griekenland, Europa, maar ook over het politieke oordeel, over politieke filosofen, over economie en vele andere dingen. Sprak ik over BDW in interviews? Dan was het op vraag van de journalist (zie ‘interviews’). Nooit begon ik er zelf over. Zelfs in mijn opiniestukken over België komt BDW er niet aan te pas. Gewoon niet. En de reden staat in het artikel. Voilà.
bedankt Tinneke… vooral dan omdat je onder mijn kerstboom lag vorige maand en ik met plezier doorheen spinoza snuister. voor de rest.. houden zo! BDW (ik bedoel hier: by de way), ik keek toevallig gisterennamiddag naar een debaterend vlaams parlement.. daar blijkt weldegelijk dat iedere (traditionele) partij het heeft over inhoudelijk thematieken zoals daar zijn: sociale woningen, zonnepanelen, de hervorming van het kunstonderwijs, .. en dat de NVA in zijn rol van coalitiepartner even braaf en even saai het beleid verdedigt. Het ging over inhoud, niet over personen. In het federaal parlement liggen de kaarten uiteraard anders en je zou voor minder luidop roepen dat Brussel bij Wallonië moet blijven, als je de hete lucht van het confederalisme in je nek voelt. Trouwens als Brusselaar vraag ik me nog steeds af waar ik in dat plaatje thuishoor? maar dat is een vraag die ik beter aan ‘by de way’ stel misschien.. groetjes,k