Maar Lincolns grootsheid toont zich evengoed in kleinere beslissingen, zoals politieke benoemingen. Bij de aanstelling van Salmon Chase als opperrechter van het Hooggerechtshof, bijvoorbeeld. Toen schreef Lincoln: ‘Ik zou mezelf verachten als ik zou toelaten dat persoonlijke redenen mijn oordeel over de geschiktheid van Chase voor zijn post zouden beïnvloeden.’

Nochtans verraste hij vriend en vijand met zijn keuze, want de wederzijdse afkeer tussen beide heren was een publiek geheim. Tijdens de burgeroorlog was Chase Lincolns minister van Financiën. Hij deed zijn werk buitengewoon goed. Maar Chase had zijn rancune over Lincolns verkiezingsoverwinning nooit laten varen. Meer nog, tegen het einde van Lincolns eerste ambtstermijn (1861-1865) aasde Chase op diens nominatie als presidentskandidaat van de Republikeinse partij. Meermaals dreigde Chase met ontslag, en hij ondermijnde Lincolns gezag met lasterlijke praatjes in politieke kringen en zelfs in de pers. In juni 1864 stuurde Lincoln Chase eindelijk wandelen. Maar aan het begin van zijn tweede ambtstermijn benoemde hij hem dus tot rechter. Met vergevingsgezindheid had die beslissing weinig te maken. Lincoln achtte Chase gewoon geschikt voor die taak. Hij vertrouwde erop dat Chase als hoogste jurist van het land de rechten van iedereen zou verdedigen. En dat had de president juist ingeschat: Chase beëdigde de jonge advocaat John Rock, de eerste zwarte jurist die voor het Hooggerechtshof pleitte.

Daniel Day-Lewis in de rol van Lincoln.

In Spielbergs epos komt dat verhaal niet voor. De regisseur bouwt een spanning op rond Lincolns dilemma tussen enerzijds een bloedige burgeroorlog beëindigen en anderzijds de slavernij afschaffen. Die slavernij bestond nog, ondanks de stelling in de Onafhankelijkheidsverklaring (1776) ‘that all men are created equal’. Maar de slavernij was ouder dan de Verenigde Staten zelf, en de founding fathers hadden haar niet verboden. Lincoln trachtte dus een tekortkoming in de oorspronkelijke grondwet recht te zetten.

Wanneer de afschaffingsbeweging opduikt rond 1860, spelen ook economische motieven mee: de rijkdom in het zuiden berust op werkende slaven in plantages, terwijl het noorden baat heeft bij de afschaffing. De verdeeldheid leidt tot afscheiding van de zuidelijke staten. De burgeroorlog heeft tot doel de Unie samen te houden.

Lincolns dilemma is dan duidelijk. Als de oorlog eindigt nog voor het Huis van Afgevaardigden slavernij bij wet afschaft, dan kunnen de zuidelijke staten mee beslissen. Dan zou slavernij blijven bestaan. Lincoln stelt vredesakkoorden dus uit, al vindt hij de bloedige oorlog gruwelijk.

Lincolns buitengewone teksten en speeches getuigen ook van zijn staatsmanschap. Altijd stimuleren ze om voorbij de horizon te kijken, naar wat het leven van volgende generaties bepaalt. In zijn tweede inaugurale rede, bijvoorbeeld, tracht Lincoln een verscheurd land samen te brengen. Hij wil repressie, wraak en weerwraak vermijden: ‘With malice toward none, with charity for all’. Kwaadaardig tegen niemand, menslievend voor allen, stimuleert hij zijn landgenoten om zorg te dragen voor élke weduwe, élke wees en élke oorlogsveteraan en zo blijvende vrede te realiseren, in Amerika.

Zeker, Lincoln was berekend, sluw en zelfs genadeloos. Om voldoende stemmen te ronselen voor de grondwetswijziging rond slavernij, bijvoorbeeld, deed hij mee aan tactische spelletjes. Die komen behoorlijk in de buurt van corruptie. Wie resultaten wil boeken, kan het politieke spel maar beter grondig begrijpen. Maar die kneepjes gebruikte Lincoln niet uit persoonlijke eerzucht of machtswellust.

Wie wil weten hoe staatsmanschap eruit ziet, kan vandaag dus in de bioscoop terecht. Wat een verademing, die film.”

De film werd daarna genomineerd voor een Oscar voor beste film, maar ‘Argo’ kaapte die weg. De hoofdacteur, Daniel Day-Lewis, kreeg het beeldje wel voor zijn prestatie, als beste acteur. Steven Spielberg moest het als regisseur afleggen tegen Ang Lee voor ‘The Life of Pi’.

The History Channel heeft een degelijke documentaire over Lincoln gemaakt, te bekijken op youtube.