GAS-boetes: geld uit politiek nihilisme
GAS-boetes illustreren – helaas – het politieke deficit in onze maatschappij. Ze zijn een juridisch probleem. Maar ze tonen een gebrek aan politiek project: blijkbaar meent de overheid dat burgers alleen uit angst voor financiële straf nog regels willen naleven. Kritische vragen over burgerzin, over een gezamenlijk maatschappelijk project of over de autoriteit van de ordediensten worden blijkbaar niet gesteld. Of gelooft niemand dat die crisissen kunnen worden opgelost? Ze zijn nochtans fundamenteler. GAS-boetes zijn politiek nihilistisch. 
Het federale parlement breidt de mogelijkheid van GAS-boetes dus uit: ambtenaren kunnen een boete uitschrijven aan burgers die zich in de openbare ruimte niet aan ‘de regels’ houden. Welke regels dat zijn, verschilt van plek tot plek. Dat stelt een juridisch probleem. Sluipend, in naam van efficiëntie, heffen we belangrijke regels op. De scheiding der machten, bijvoorbeeld: dat je als burger klacht kan indienen bij een onafhankelijke macht wanneer je meent dat je rechten worden geschonden. Dat wie de regels opmaakt, niet de rechter is die ze beoordeelt. Dat iedereen gelijk is voor de wet. Nu wordt willekeur troef.
Maar er is een politiek probleem. Gelooft iemand dat het samenleven nu aangenamer gaat worden? Dat de ‘overlast’ verdwijnt? Of wordt de lijst van verbodsbepalingen gewoon langer en vooral willekeuriger?
Op het eerste gezicht lijkt het opmerkelijk dat een ‘linkse, progressieve’ minister als Joëlle Milquet dit steunt (zoals alle partijen behalve Groen doen). Maar eigenlijk is dat logisch. Want bij gebrek aan een sociaal of maatschappelijk project, wordt financiële straf de laatste toevlucht. Wie nooit over sociale of culturele fenomenen rept, tracht dan met geld te regelen wat men vroeger uit elementaire beleefdheid, respect voor ordediensten of angst voor sociale straf deed. De overheid bewandelt dus het makkelijke pad: mensen leven regels na als financiële straf dreigt.
In alle – terechte – kritiek op die gasboetes, bijvoorbeeld van Eddy Eerdekens in Knack of Jan Nolf in Knack, blijft die vraag onderbelicht: het algemeen tekort aan burgerzin. De overheid ondersteunt te weinig een constructief burgerlijk project. Ik denk dat dit een even fundamentele kwestie is, als de GAS-boetes op zich.
Tinneke Beeckman 
Ik zie bij mij in de buurt dagelijks het positieve effect van GAS-boetes en een repressieve aanpak op de leefbaarheid van de buurt. Zeker wat betreft geluidsoverlast door feestende of ruziemakende marginalen, en, in de mate dat de schuldigen gepakt worden, ook op sluikstorten & zwerfvuil. Het alternatief, de progressieve fantasie van het “sociale en maatschappelijke project” lijkt daarentegen weinig concreet, en dus ongeloofwaardig. Zelf spreek ik overlastplegers ook al eens aan op hun gebrek aan burgerzin, en ik kan alleen maar vaststellen dat de meesten schijt hebben aan dat soort begrippen en niet meteen zitten te wachten dialoog of pogingen tot “samenlevingsopbouw”. Burgerzin is iets burgerlijks, maar laat dat nu vaak net niet de denk_ & leefwereld van de overlastpleger zijn.
Met guurrechtse groeten,
Thomas
Beste Thomas,
Ik schrijf niet dat GAS-boetes nooit een effect kunnen hebben. Wel dat het veelzeggend is dat alleen financiële straffen burgers tot de orde kunnen roepen. Daarover wordt geen analyse gemaakt.
Zonder politiek project voor een gemeenschap kan een overheid alleen repressiever worden, en in onze maatschappij financieel repressiever, ongeacht of de politici nu links of rechts zijn. Dat is in de realiteit het geval, en mij lijkt dat geen goede evolutie.
Vriendelijke groeten,
Tinneke Beeckman
Eerlijk gezegd vind ik onze overheid allesbehalve repressief. Zeker als je vergelijkt met enkele decennia geleden. Het mag van mij weer iets strenger. Burgers mogen er in sommige gevallen met een financiële draai rond hun oren aan herinnerd worden dat de wereld niet om henzelf draait, en dat bepaalde normen ook gelden voor wie zich er niet in kan vinden. Het alternatief is de verrotting die we nu meemaken, met intellectuelen & politici die zich inputten in ronkende verklaringen over de maatschappij, maar tegelijk niks concreets voorstellen of maatregelen tegenhouden omdat ze niet aan aan een onmogelijk ideaal voldoen. Net die houding ondermijnt verder de burgerzin van mensen die op zich van goede wil zijn, maar moeten vaststellen dat regels, waarden en normen niet voor iedereen gelden. Wie even te lang parkeert zonder ticket, maar ook zonder iemand te storen, krijgt een boete, wie ’s nachts dronken op straat iedereen wakker staat te roepen, uit verveling auto’s bekrast of zijn ongesorteerd afval bij zijn buurman dumpt wordt ongemoeid gelaten.
Helemaal eens met Thomas. Gebrek aan burgerzin is geen taak van de politiek, maar van de maatschappij. De taak van de politiek is het om de regels te doen naleven. En het is niet omdat er een stok achter de deur staat, dat je er per sé mee moet slaan. Wel moet er een controle zijn op de uniforme toepassing van GAS-boetes, daar is best nog wel werk aan
Beste Dirk (en Thomas),
dat een overheid optreedt tegen asociaal gedrag, is een goede zaak. Nergens schrijf ik het tegendeel. Maar de GAS-boetes zijn juridisch een hellend vlak: fundamentele principes worden overboord gegooid, omdat burgers verlangen naar ‘orde’, en er geen andere manier lijkt te zijn dan dit soort regels.
Wie is trouwens ‘de maatschappij’? Burgerzin kan wel deel uitmaken van het onderwijs, bijvoorbeeld, dat zich helaas steeds meer beperkt tot een aanpassing aan de arbeidsmarkt (in het beste geval). Indien de boetes bedoeld zijn als antwoord op ‘multiculturele’ vraagstukken, heb ik ook liever hierover een open debat, ipv regels die de burgerlijke vrijheden aantasten. Ander voorbeeld: de overheid bespaart voortdurend in de jeugdzorg, wat ook geen goede zaak is. Sommige jongeren die overlast veroorzaken, hebben het thuis heel erg moeilijk. Dit is geen pleidooi om niet op te treden, en ‘wangedrag’ goed te praten. Maar efficiënt optreden bestaat niet alleen in het uitschrijven van boetes. Als je daar niet in gelooft, kan je beter niet in de politiek stappen. Ik heb toch de indruk dat de huidige politieke klasse weinig talent heeft voor politieke analyses en voor politieke alternatieven. Ze kiezen dan ook de makkelijkste oplossing, en dat is niet een oplossing die de rechten van burgers beschermt. Helaas.
Hallo Tinneke, waar verwijzen Dirk en ik naar de GAS boete als middel om “multiculturele vraagstukken” op te lossen? Het gaat ons om elementair beschaafd gedrag in het openbaar. Als zelfs dat al problematisch is & niet “opgedrongen” mag worden, kan je meteen het hele idee van een samenleving schrappen. Je stelt vragen over wie “de maatschappij” is en wat “burgerzin” inhoudt. Allemaal goed & interessant. Maar waarom naar aanleiding van de GAS boetes, en niet naar aanleiding van, ik zeg maar iets, de toenemende repressie tegen fiscale fraude, waarover je exact hetzelfde verhaal zou kunnen brengen (repressie is slecht, er zou beter constructief aan fiscale burgerzin gewerkt worden). Of in het kader van bedenkingen bij de efficiëntie van jeugdzorg en andere takken van de zielige mensenindustrie? Als uit een recente Nederlandse studie blijkt dat slecht weer meer invloed heeft dan straatcoaches & andere vormen van maatschappelijk werk, is het dan wel zo zinvol om dat soort initiatieven als alternatief voor de repressieve aanpak naar voren te schuiven?
Ik vrees dat er omwille van de wijze waarop de maatschappij nu gepolariseerd is, weinig of geen draagvlak is voor maatschappijversterkende projecten. Velen dragen ook de maatschappij geen warm hart toe. Voorstellen terzake zullen onvermijdelijk en spijtig genoeg door politieke tegenstanders worden geridiculiseerd.
Geef eens een concreet voorbeeld van zo’n “maatschappijversterkend project”. Dan zullen we zien of ik spontaan begin te applaudiseren of meewarig het hoofd moet schudden.
@thomas : het antwoord op je vraag heet BROV : bindend referendum op volksinitiatief. Naar Zwitsers model in te voeren op alle niveaus van politieke besluitvorming.
Burgerzin staat haaks tegenover het overlevingsinstinct van de mens, dat er voor zorgt dat het individu eerst voor zichzelf zorgt en dan pas eventueel rekening houdt met de belangen van iemand anders. Vandaar…
In welke zin draagt bvb. het uit verveling bekrassen van willekeurige auto’s bij tot iemands overleven?
Om de illusie in stand te houden dat ik voor mezelf nog iets beteken.
Niemand stelt de vraag naar de organiseerbaarheid en de betaalbaarheid van justitie voor het vervolgen van gas-misdrijven. Porocedures, rechtbank advocaat, salsduz, beroep…om tegen de muur te plassen. Straffeloosheid dan maar ? Prioriteit voor echte criminaliteit ?. Vervolgens doet iedereen alsof een boete van 100 e een aanslag is op de grondrechten van de burger. Tenslotte misbruiken de tegenstanders een aantal anomalieën om hel het systeem te desavoueren, alsof her systeem niet k w bijgestuurd.