Benjamin Barber in de Bourla
In gesprek met Elke Cloots en Stefan Sottiaux.
‘Change the subject’ – politieke vragen niet meer stellen vanuit de structuur van de natiestaat, wel vanuit de stad… Als denkoefening interessant. De lezing van Barber vorige maandag in de Bourla vond ik dus uitdagend.
Barber legde niet zozeer uit wat zou moeten gebeuren, maar wat al het geval is: vaak kunnen steden efficiënter grensoverschrijdende problemen oplossen dan regeringen. Wat de democratie betreft, kan overdracht van bevoegdheden naar een lager niveau – subsidiariteit – de democratie beter dienen dan internationale structuren: de meeste internationale organisaties zijn allesbehalve democratisch en/of transparant (bedrijven, banken, maar evengoed NGO’s).
Over burgemeesters en macht gesproken – ondertussen heb ik ‘Boss’ ontdekt (serie van HBO) met Kelsey Grammer, over Tom Kane, burgemeester van Chicago. Voor de liefhebbers van series als ‘The West Wing’ wel een aanrader :-).
Tinneke Beeckman 
Ik heb Barber in Terzake gezien en was niet echt overtuigd. Vooral de gedachte dat samenwerking tussen steden klassieke staten en grenzen overbodig zou maken door ze via een soort van “democratische globalisering” te overstijgen vond ik nogal gratuit. Niet alleen gaat hij er nogal vlotjes van uit dat iedereen (behalve de wereldvreemde politici op hogere niveaus blijkbaar) in feite overal hetzelfde over de dingen denkt, hij gaat ook voorbij aan reële belangenconflicten. Subsidiariteit mag dan veel voordelen hebben, het betekent niet het einde van grenzen. Die worden alleen anders of op een ander niveau geregeld. Ook zijn voorbeelden zijn slecht doordacht. Neem nu illegale migratie, net iets waarover burgemeesters van steden met veel illegalen (in dit land toch) steeds opnieuw aangeven dat ze het probleem niet zonder hulp van hogere overheden kunnen aanpakken. Maar goed ja, er zijn nu dus steden die publieke fietsen hebben geïnstalleerd, en voor links-liberale bobo’s als Patrick Janssens of Kathleen Van Brempt is dat wellicht het summum van beleid. Om maar te zwijgen over de gelegenheid nog eens weg te dromen in de fantasie van het grenzeloze wereldburgerschap. Het leken wel de jaren ’90 🙂
Ik zag ook de uitzending van Ter Zake en vond het problematisch. De discussie in het Vlaams Parlement vandaag ging over de verkeersknoop in en vooral om Antwerpen, liet zien dat men niet van A’pen hoeft te zijn om te begrijpen dat het probleem een veel grotere actieradius heeft dan de stad. In feite denk ik zou men wel oog kunnen hebben voor grote megapoleis, wat Barber dus niet ziet zitten, zoals bijvoorbeeld de regio tussen Rijssel tot het IJsselmeer, want die regio is op vele vlakken eng verbonden. Maar dan zijn er zaken zoals betrokkenheid, zeg maar stedelijk chauvinisme die gaan meespelen. Als Bruggeling met een Gents en zelfs Brussels verleden, met sympathie voor de stad aan de Stroom, Antwerpen dus, denk ik dat die betrokkenheid niet eenvoudig in beleid om te zetten valt: grote dossiers kunnen niet iedereen gelukkig maken en toch moet men, zonder arrogantie van de macht beslissingen nemen. Nu, bedankt voor de korte reflectie.
Bedankt voor de reacties.
Ik beoordeel een denker niet op de merite op alles een antwoord te hebben. Barber is Amerikaan en stelt vast dat politieke vernieuwing bijna onmogelijk is geworden op het federale niveau, dus in het Amerikaanse Congres. De blokkeringen tussen de bestaande partijen is compleet, zelfs al wil de overgrote meerderheid van de Amerikaanse bevolking verandering (over de wapenwet, bijvoorbeeld). In die context nemen burgemeesters soms toch nog opmerkelijke beslissingen, ook omdat ze dichter bij hun kiezers staan. Die van Los Angeles, bijvoorbeeld, ‘scoort’ direct bij zijn kiezers als hij er in slaagt de smog te verminderen (door CO2-uitstoot in de haven te verminderen, bijvoorbeeld). Op federaal vlak gebeurt bijna niets voor het klimaat. Hetzelfde geldt voor criminaliteit (Bloomberg in NY) etc. Ik zeg niet dat ik het eens ben met de gevoerde politiek, wel dat burgemeesters dichter staan bij wat leeft. En dat is een interessant uitgangspunt.
Natuurlijk is de constructieve ontmoeting tussen steden – Los Angeles en Shangai – mogelijk omdat de spanningen en conflicten ophet hogere niveau worden uitgevochten, dus tussen de VS en China (militair, economisch etc). In dat opzicht, inderdaad, blijven grenzen belangrijk. Barber verwees ook naar de klassieke steden als oorsprong van democratische beleving (Athene), maar die steden voerden onderling natuurlijk oorlog. En voor een aantal thema’s blijft een hoger niveau nodig.
Ik vind het gewoon fijn als een denker je uitdaagt om voor jezelf te formuleren waarom je het (on)eens bent. En dan was Barber als spreker verfrissend en inspirerend.
Vroeger heb ik zijn boek ‘Strong democracy’ gelezen – over het belang van burgerparticipatie, met een hele reflectie over politiek denken. Dat was geen ‘realistisch’ boek: het was toen, in de jaren ’90 al duidelijk dat burgers juist minder engagement en ook zeggenschap hadden. Maar toch waren zijn pistes boeiend en de moeite van het overwegen waard. :-).
Maar Tinneke, dat is allemaal toch niet nieuw? Ik heb Barber in Terzake geen enkele originele gedachte horen verkondigen. Hopelijk was dat in de zaal beter. Misschien heb je er meer aan als de stijl je aanspreekt. Ik geef toe Amerikaanse peptalk niet mijn ding is. Na jaren bij een multinational waar het hogere management je regelmatig op die happy can do toon toespreekt in blitse videoboodschappen, ben ik daar immuun voor geworden.
Inderdaad, we kunnen, ook Barber niet, op alle facetten van een kwestie een antwoord formuleren, Ik kende hem van zijn essay over de infantiele consument en vond het wel de moeite waard. Zoals u zegt, Barber zoekt een oplossing voor de Amerikaanse federale politiek die volkomen in een doodlopende straat zit, zoals blijkt uit de discussie over de toepassing van de door Lyndon Johnson getekende wet over de toegang tot de kiesverrichtingen voor afro-afrikaanse burgers die nu weer opgerakeld wordt. Dat Bloomberg en andere burgemeesters van grote steden, ongeveer 5 miljoen inwoners en meer oplossingen vinden omdat de hogere overheden verstek geven is inderdaad belangwekkend. Maar misschien moeten we gaan nadenken hoe de feedback voor politici op het hogere niveau functioneert: veel opiniemakers die beweren namens de burgers te spreken, maar in wezen vooral in eigen naam. Juist die dubbelzinnigheid van in de VS vooral conservatieve opinieboeren moet men meer ontmaskeren. En inderdaad, steden kunnen oplossingen verzinnen met elkaar als de hogere overheid faalt, maar nu de financiële middelen niet rijker aanwezig zijn… nu, ik was er graag bij geweest, maar ik kon niet zeker van een trein naar de kust. Net omdat ontregelende gedachten van belang zijn. Maar de reactie staat er bij, toch?
Misschien heeft die efficiëntie gewoon met het systeem & de bevoegdheden te maken? Heeft het politieke systeem op het niveau van de stad New York bvb. evenveel “checks & balances” (en dus gelegenheden tot obstructie) als het Amerikaanse federale? Of heeft de burgemeester net iets meer de vrije hand? Ik weet het niet en ga dat vanavond niet uitzoeken, ’t is maar iets dat ik me afvraag.
Maar de voorganger van Bloomberg, die de criminaliteit niet kon of wilde inperken, hoe verklaart men dat? Ik kan ook niet direct een antwoord verzinnen, of liever het uitzoeken. Maar misschien is het wel een indicatie dat de lokale besturen een aantal problemen niet moeten oplossen, maar als wettelijk kader gelden, waarmee men kan handelen. In Vlaanderen klaagt Louis Tobback niet geheel ten onrechte dat de steden veel bevoogding te verduren hebben, met hoge personeelskosten tot gevolg. Maar goed, de Amerikaanse realiteit kennen we vooral als een verhaal van de Mall, Capitol Hill en het Witte huis, zelden op het niveau van de staten en nog minder op het niveau van het platteland en de steden, dat vinden we en vooral de journalisten en Amerikadeskundigen als onbelangrijk… tot de verkiezingen eraan komen.