Nigella en de demonisering van de onderklasse
Column De Standaard, 24 juni 2013
“Keukengodin Nigella Lawson is plots het gezicht van huiselijk geweld geworden. Beelden tonen hoe haar echtgenoot haar op een openbaar terras bij de keel vasthield. Het contrast met het merk ‘Nigella’ kon niet groter zijn: de sensuele schrijfster van ‘How to be a domestic goddess’ verkocht niet alleen recepten, maar een droom van huiselijk geluk, een geslaagde carrière en financieel succes.
Haar echtgenoot is miljonair en kunstpromotor Charles Saatchi. Als pr-man bracht hij Thatcher mee aan de macht in 1979, met de slogan ‘Labour isn’t working’. Nigella Lawson is nog inniger met het Thatcher-tijdperk verbonden: haar vader was jarenlang Thatchers minister van economie en financiën. En dat maakt het verhaal politiek boeiend, want vol contrasten.
Thatcher veranderde de breuklijnen in Britse politiek. ‘Society’ bestaat niet, alleen individueel succes en verantwoordelijkheid tellen.
Opmerkelijk is dat precies verantwoordelijkheid meespeelt in partnergeweld: de misbruikte voelt zich verantwoordelijk voor het gedrag van de ander, terwijl de gewelddadige partner verantwoordelijkheid afwimpelt. Lawson gaf haar man, die ze vroeger al een ‘exploder’ noemde, tijdens de scène even een kusje om hem te kalmeren. Saatchi daarentegen minimaliseert het voorval als een speelse tik om ‘zijn punt te benadrukken in een discussie over de kinderen’. Hij kwam er met een politiewaarschuwing vanaf.
Maar leg ik nu niet wat makkelijk een verband tussen individueel gedrag en een bredere politieke en sociaaleconomische context?
Laat dat nu zijn wat de hoger opgeleide sociale klasse voortdurend doet, wanneer ze naar de onderklasse kijkt. Meer nog, volgens Owen Jones is dat een gevolg van het algemeen verspreid ‘thatcherisme’. Hij beschrijft in zijn bestseller ‘Chavs. The demonization of the working class’ hoe media en politiek een middenklasse vertegenwoordigen die minachtend denkt over ‘Chavs’, de werkende klasse. Chavs drinken de hele dag bier voor de televisie. Ze zijn zoals ‘Onslow’ in ‘Keeping up Appearances’: getatoeëerd, lui, werkloos en zwaarlijvig. Individuele gevallen van geweld illustreren dan het moreel verval van de hele groep.
Eerste minister David Cameron, bijvoorbeeld, vroeg zich in 2009 naar aanleiding van een moordpoging op een jongen af of ‘we elk geval slechts beschouwen als een individueel incident, zonder het verband te leggen met wat breder aan de gang is: de ‘breakdown van families’? Maar wat weet Cameron over de ‘working class’? Hij leeft zo afgeschermd van de overgrote meerderheid, dat zijn morele oordelen vooral vooroordelen zijn. Toch stelt hij voor om het sociale budget te beperken: de onderklasse heeft toch geen zelfrespect of morele code. De hogere klasse wentelt zich dus niet alleen in materiële rijkdom, maar ook in morele superioriteit. Ondertussen wordt de thuissituatie steeds meer bepalend voor de opleiding, de netwerken en de jobs die mensen kunnen hebben.
Thatchers politiek heeft ook ‘Labour’ veranderd. Die deelt de bestaande minachting voor hun voormalige kiezers: van ‘salt of the earth’ zijn ze ‘scum of the earth’ geworden. Niet de verbetering van onderwijs, gezondheidszorg of werk is prioritair, wel het aanpakken van ‘anti-social behaviour’. Het nieuwe project is die racistische, seksistische, gewelddadige, onopgevoede, onopgeleide klasse te disciplineren: iedereen moet middenklasse worden. En hetzelfde geldt voor de meeste journalisten, die uit privéscholen komen en zich met de middenklasse identificeren.
Jones geeft treffende voorbeelden van hun astrante commentaren over mensen met wie ze in werkelijkheid amper of niet in contact komen. Over Saatchi’s gedrag, daarentegen, schrijft de vrouwelijke redacteur van ‘The Evening Standard’ dat ze wel tegen huiselijk geweld is, maar nu ‘aan de kant van het koppel staat’, waarover niet mag worden geoordeeld.
Vooral de zwakkere is dus altijd verantwoordelijk, in een tijdperk dat verantwoordelijkheid centraal stelt. Tijd om daar eens over na te denken.”
In de Britse krant ‘The Guardian‘ verschenen vele interessante artikels, beschikbaar voor wie wil, over Nigella Lawson, de reacties van politici en over huiselijk geweld.
Over de bijzonder bevoorrechte achtergrond van David Cameron: zijn grootvader en vader waren ‘stockbroker’. Zijn familie is zeer rijk. Scholen: Eton, Oxford, dan werkte hij voor de Conservatieve partij, in meerdere functies. Op zich vind ik welstellende politici niet noodzakelijk een probleem. De Europese geschiedenis kende enkele bewonderenswaardige welstellende politici. Maar Cameron leeft zeer afgeschermd van de meerderheid van zijn landgenoten, die hij wel scherp moreel veroordeelt. Die veroordeling wordt dan de basis voor een bepaalde politiek. Toch wat beperkt voor iemand met zo’n functie.
Over Cameron had ik het reeds in een vorige column, ‘Consequent conservatief?’ op 11 februari 2013
Tinneke Beeckman 
Deel je mening, wat betreft de invloed van het Thatcherisme op de labourparty.Bij ons zie je toch ook dat de spa héél wat van haar vroeger electoraat is kwijtgespeeld…..Met een links elitair electoraat (een publiek dat zo graag zijn opwachting maakt bij tal van festivals genre TAZ in Oostende bv) win je geen verkiezingen…..waarmee ik niet wil gezegd hebben dat ik iets tegen TAZ zou hebben, integendeel…..Gelukkig en beter laat dan nooit gaan ze hun programma met het oog op de verkiezingen 2014 wat bijsturen en zich terug een linkser profiel aanmeten. En inderdaad, het heeft te denken dat de zwakkere in de samenleving de verantwoordelijkheid draagt van hoe hij eraan toe is, en dat anderen daar blijkbaar een oordeel over vellen met een verheven vingertje….Misschien maar eens goed (partnergeweld is natuurlijk nooit goed) dat dit voorval op de gevoelige plaat werd gezet( rioolpers toch voor iets goed…) omdat op die manier wordt aangetoond dat partnergeweld geen “exclusiviteit” is van de zogenaamde onderklasse.
Merci voor je interessante column Tinneke.
En waar is dat linksere profiel van de Spa dan? In het opvrijen van conservatieve moslimkiezers door de neutraliteit vand e overheid op te geven? Of in de nivellering naar beneden in het onderwijs, die begaafde kinderen uit niet-gepriviligieerde milieus harder zal treffen dan de kindjes van gelijkheidsminnende loftsocialisten?
Ik wilde enkel aanstippen dat spa terug naar zijn “core” business moet…..ze is heel wat van haar kiezers kwijtgespeeld……werknemers stemmen niet langer op de spa…..in tijden van economische crisis lijkt het me toch logisch om je als partij daarop te focussen m.a.w. het verdedigen van de belangen van de werknemer in een klimaat van harde cijfers en rationaliseringen allerhande in de privé(zelf aan den lijve ondervonden….) De 2 voorbeelden die u aangeeft(hoofdoekengedoogbeleid en onderwijs) zijn inderdaad 2 items die voer zijn voor discussie en niet meteen de meest “gelukkige” programmapunten……Temeer daar men in het hoofddoekenonderwerp een bocht heeft gemaakt van 180°…….
Iedereen moet inderdaad middenklasse worden, maar in praktijk gebeurt net het omgekeerde. Ook hogeropgeleiden en mensen met middenklasse inkomen spiegelen zich in hun gedrag steeds meer aan de “cultuur” van de onderklasse. Iedereen kleedt zich altijd & overal casual, iedereen moet voetbal leuk vinden, iedereen luistert naar popmuziek en kijkt naar de bijbehorende ordinaire videoclips. Je moet altijd & overal jezelf zijn, ook als dat tot sociaal onaangepast gedrag leidt. Intellectuelen en kunstenaars dwepen met marginaliteit, dat is spannend & entertainend en sluit bovendien mooi aan bij de “zielige mensen” slachtoffercultuur waar loftsocialisten en politiek correcte bobo’s zo van houden. De traditionele middenklasse staat op het punt te verdwijnen. Wat blijft zijn alleen inkomensverschillen. En dat is jammer, want hun waarden zijn de waarden die onze samenleving overeind hielden. Ik heb heimwee naar de tijd toen zowel links als rechts volksverheffing nog hoog in het vaandel droegen.
Mooi gezegd… Maar tegelijk, soms kan die middenklasse ook bekrompen uit de hoek komen. Het gaat om een cultuur, denk ik, waarin het beste van verschillende werelden aan bod komen.
Ik sluit men aan bij Herman Pauwels suggestie om terug eens aan volksverheffing te denken, in plaats van aan het aanvaarden van ellende, precariteit, vulgariteit en gebrek aan verantwoordelijkheidszin. Dat laatste lijkt me ook een sleutel om te begrijpen waar (de?) oorzaken van deze maatschappelijke problemen liggen. Is het enkel Tatcher’s politiek? Als ik zie naar wie er verantwoordelijkheid draagt voor bijvoorbeeld de bankencrisis en dat er, in België én vele andere westerse landen, van al die verantwoordelijken niemand één dag cel kreeg, noch een proportionele andere straf, dan lijkt onverantwoordelijkheid een probleem van quasi heel de westerse wereld. Enkel Ijsland en in beperkte mate enkele andere landen lijken wel verantwoordelijk te stellen.
Het boek Chavs komt in het najaar uit in het Nederlands bij uitgeverij EPO
“Vooral de zwakkere is dus altijd verantwoordelijk, in een tijdperk dat verantwoordelijkheid centraal stelt. Tijd om daar eens over na te denken.” Dit vind ik de nagel op zijn kop! De sterken worden sterker en de zwakkeren worden zwakker en daarbij komt dat er steeds minder sterken zijn en steeds meer zwakken. Een van de vruchten van het neo-liberalisme.
Het probleem is dat de elite bang is,zich boven het gewone volk te stellen en het tegen te spreken.