‘Politieke correctheid’ – definitie door Comte-Sponville
In mijn opiniestuk ‘Kritisch denken moet, ook al doet het pijn‘ (De Morgen, 3 augustus) besteed ik een paragraaf aan ‘politiek correct’ denken.
Dat begrip is heel actueel. Volgende week verschijnt een nieuwe editie van André Comte-Sponvilles “Dictionnaire philosophique” (PUF, Parijs) (op 28 augustus). En dat boek bevat nieuwe lemma’s, waaronder eentje over politieke correctheid. In een interview legt Comte-Sponville uit waarom.
“Vraag: (…). Denkt u als filosoof en politieke toeschouwer dat het politieke correcte terrein wint?
C-S: “Ja, helaas! De politiek beleeft een crisis; de moraal is in de mode. Vandaar de verleiding, bij velen, om van goede bedoelingen een politiek project te maken. Het politiek correcte is eerst en vooral een morele correctheid, in elk geval in Frankrijk. Ik zie er eerder een gevaar in dan een vooruitgang. De moraal en het politieke zijn twee fundamentele dimensies van ons leven. Maar wie ze verwart, heeft altijd ongelijk. Het volstaat bijvoorbeeld niet om antiracist te zijn, om ook een goede immigratiepolitiek te definiëren.”
Q: “En tant que philosophe, mais aussi observateur politique, estimez-vous que le politiquement correct a gagné du terrain?”
C-S: “Oui, malheureusement! La politique est en crise, la morale est à la mode. D’où la tentation, chez beaucoup, d’ériger les bons sentiments en projet politique. Le politiquement correct, en tout cas en France, est d’abord un moralement correct! J’y vois un danger plus qu’un progrès. La morale et la politique sont deux dimensions essentielles de notre vie, mais on a toujours tort de les confondre. Il ne suffit pas d’être antiraciste, par exemple, pour définir une bonne politique de l’immigration.”
Bron: artikel “L’homme qui fait aimer la philo”, in Le Point, 15 augustus 2013, nr. 2135, p. 76-78.
In mijn stuk schrijf ik dat politieke correctheid een scherp debat verhindert, en de mogelijkheid tot kritisch denken beperkt: “Eén ervan is de werking van politieke correctheid. Die houding lijkt principieel kwetsbare groepen te beschermen, maar ze houdt ook een gevaar in. Ze creëert de indruk dat we het recht hebben om nooit iets te hoeven aanhoren dat we niet leuk vinden. In de praktijk heeft politieke correctheid dan ook de lastige bijwerking dat ze scherp debat verhindert. De anders denkende wordt dan als persoon geviseerd omwille van zijn ideeën of van zijn retoriek. Politieke correctheid maakt de morele pose dus belangrijker dan het inhoudelijke argument. ‘Anderen zijn egoïstisch, ik ben solidair’. ‘Anderen hebben angst voor de ander, ik ben verdraagzaam’. Zelfs al klopt dat, wat dan nog? Een goed intellectueel debat speelt nooit de man, maar draait om de zaak en schuwt geen complexiteit. Zo’n debat dient een diepe noodzaak: leren samenleven met andersdenkenden.”
Tinneke Beeckman 
Een hypothese waar ik zelf geen serieus onderzoek naar heb gedaan (dus vooralsnog weinig betekenisvol) is dat doordat de samenleving meer individualistisch wordt (dankzij verhoogde welvaart en technologie), ze ook vatbaarder voor emoties is (door meer introspectie): Iemand die anders denkt dan uzelf doet aanvoelen dat je bv. misschien wel eens ongelijk zou kunnen hebben, dat die andere onrechtvaardig of immoreel is, en zo verder. Spiegelneuronen zorgen bij de mens er dan weer voor dat ze aanvoelen wat in een debat de ander over hen voelt. Misschien is dat voor velen ‘ondraagbaar’, en grijpt men naar een eenvoudiger verloop: politieke correctheid. M.a.w. misschien moeten we Jan Verplaetse eens wat scans laten maken van echt debatterende en daarna politiek-correct debatterende hersenen? 🙂
De “juiste” vorm van elitarisme, namelijk diegene die zich afzet tegen wat establishment bobo’s en politici graag afdoen als “populisme”, is net een uitgesproken vorm van politieke correctheid. Ik zou niet al te veel hoop stellen in subsidiesponzen als Nasr of Simons.
Ik ben akkoord dat kunst en cultuur gesubsidieerd mag worden. Maar wel zolang de gesubsidieerde kunst tracht te bekomen dat bv. de tijdgeest of iets anders maatschappelijk relevant belichaamd wordt, zolang het niet zo is dat
de enige bedoeling van de oefening het ontvangen van overheidssteun is. Een werkmaatschappij zoals BAM ontvangt ook geld van de overheid; wat er meer aan de hand is is dat er af en toe ook eens een weg wordt gebouwd.
Er zijn excessen in de subsidies geweest, maar als de kritiek niet goed werkt, wie zal dan uitmaken wat de tijdgeest nu met zich brengt en hoe het uit te drukken valt. I. Uw model blijft alleen populistische kunstachtige productie over. De integriteit van de kunstenaar m/v mag men niet uit het oog verliezen. Enjambement, wij ,het publiek moeten durven te oordelen. Blijft over de rol van de kritiek? Indenk dat die mensenhunrol integer moeten vervullen. Maar kunstenaars sturen? Ooit gehord van sociaal-realisme?
@Bart: Voor mij is sociaal-realisme een kunstvorm die de tijdsgeest of iets anders maatschappelijk relevant (sociaal schrijnende omstandigheden) belichaamt.
Ik geef toe dat sociaal-realisme een vorm van kunst is die, zoals bijna alles in het leven, beïnvloedbaar is door ideologie, macht, politiek maar ook door het fladderen van een vlinder. Dit neemt voor mij niet weg dat bv. sociaal-realisme maatschappelijk relevant kan zijn. Het sturen van kunst (door een overheid) is zelfs niet iets waar ik tegen gekant ben. Bijvoorbeeld bustes van Romeinse keizers en krijgsheren en de afbeeldingen op hun munten waren ook gestuurde kunst en Rubens schilderde ook veelal in opdracht van. Ik geniet vandaag mateloos van zulke kunst. Los daarvan gaat het hier over politieke correctheid en is de kunst daarin maar een actor zoals vele anderen. Ik heb er de voorkeur aan dat we ons in deze discussie niet enkel blindstaren op ‘het probleem’ van de kunst.
Goed, de vraag is dan of intellectuelen – waartoe kunstenaars zich rekenen – bereid zijn uit de comfortzone te treden als de omstandigheden dat vergen, wanneer de samenleving een weg op gaat die men moet willen. Mevrouw Beeckman stelt vast de intellectueel die het postmodernisme is toegedaan aan de ene zijde van een bestaande of voorhanden zijnde moraal afwijst en tegelijk op een aantal terreinen, ten aanzien van migratie of meer nog tegenover fobieën een zeer strenge leer aanhangt. Postmodernisme en politieke correctheid zijn niet hetzelfde, maar blijkt een (storende?) correlatie te bestaan, die het onderzoeken van de werkelijkheid niet bevordert.
De discussie ging plots over subsidiesponzen ik vond dat die benadering een reactie vergt.
@Bart: Ik ga akkoord dat intellectuelen (van alle aard) uit de comfortzone horen te treden als de omstandigheden dat vergen. Het is mijn mening dat de omstandigheden van vandaag dat vergen.
@Bart, Kan je deze reactie herschrijven door opdat alles begrijpbaar geformuleerd zou zijn? Bv. je comma na ‘het vermijden van agressie BVBA’ vraagt me te antwoorden op jouw ‘toch?’. Ik heb er geen idee van wat een BVBA met agressie te maken heeft! Ik begrijp dat ik moeite heb om het gehele plaatje te zien, en ben bereid om me aan te passen, maar zelfs na meerdere keren je contributie te herlezen kan ik er weinig van maken. Ik garandeer je dat ik mijn principes durf te hanteren; ze doen ertoe en ik leef ernaar. Ik ben ook bereid anderen te accepteren. Ik draag geen fobie na aan anderen om zogenaamd haat te voorkomen. En zo verder …
Goed. Indien nodig zal ik er op reageren.