‘Human Rights Day’ – DS Avond 10 dec.
“Vandaag is ‘Human Rights day’. Vandaag is het 65 jaar geleden dat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens (UVRK) aannam. Vandaag worden overal ter wereld speeches, herdenkingen, lezingen gehouden. Die verklaring blijft een buitengewone verwezenlijking . Maar er is weinig reden tot optimisme.
Ik groeide op in de jaren ’90, toen het liberale Westen nog geloofde in gestage vooruitgang. Dat was eerder een perspectief dan een expliciete gedachte: democratie en mensenrechten zouden zich langzaamaan overal verspreiden. En over de Europese en Amerikaanse democratieën hoefde niemand geen zorgen te maken. Wij hadden blijvende rechten verworven. Toch?
Voor dat liberale optimisme is er nu minder reden tot juichen. Tal van Aziatische en Afrikaanse landen kennen geen stabiele democratie. De Arabische Lente is niet meteen een succes. Misschien stemmen evoluties in sommige Latijns-Amerikaanse landen wel hoopvol.
Het kan zeker dat de idee van universele gelijkwaardigheid langzaam in elk land, in elke cultuur binnen sijpelt. Maar ideeën over rechten volstaan niet. Rechten krijgen pas een betekenis wanneer een overheid erop toeziet dat ze worden toegepast. En wanneer de overheid ze zelf toepast. Anders blijven mensenrechten en democratie holle slogans. Zonder de ‘Rule of Law’ (‘suprematie van het recht’) zijn mensenrechten dus een vaag idee. Daarom vermeldt de preambule van de Universele Verklaring ook de noodzaak van de ‘rule of law’ en van een democratisch systeem. ‘Rule of law’ garandeert onder meer dat een burger niet zonder aanklacht kan worden vastgehouden, dat de leden van de uitvoerende macht (politieke leiders, ministers) ook aan de wet onderworpen zijn, dat elke burger recht heeft op een eerlijk proces, binnen een redelijke termijn. Het betekent ook dat ambtenaren onderworpen zijn aan de wet, en niet door een nieuwe wetgeving speciale volmachten krijgen. De ‘rule of law’ garandeert dat foltering niet wordt gebruikt om informatie te verkrijgen: elke burger heeft recht om klacht in te dienen tegen schending van fundamentele rechten. Ook privacy is een fundamenteel recht.
Er is dus niet alleen een bewustwording van rechten nodig, maar ook een politieke praktijk. Met die praktijk gaat het in het Westen de slechte kant op.
Sinds ‘9/11’ zijn de regels van het spel veranderd, om Tony Blair te citeren: de veiligheid van de bevolking is het meest fundamentele recht geworden. Natuurlijk is veiligheid belangrijk. Burgers aanvaarden inbreuken op hun rechten, zolang de overheid op die manier een terroristische aanslag kan vermijden. Maar toch zijn veel burgers terecht ongerust. Vandaag publiceerden honderden internationale auteurs in De Standaard, De Volkskrant en The Guardian dan ook een open brief: ze vragen een digitale ‘Bill of Rights’ om de mensenrechten in de toekomst veilig te stellen. En zo’n signaal is dringend nodig.”
Tinneke Beeckman 
Misschien is het toch tijd om die mensenrechten eens kritisch te bekijken en te herdenken. Het is bvb. ongepast dat mensen op basis van vrijheid van religie uitzonderingen op algemene regels claimen.
Wat de evolutie na 9/11 betreft, kan ik wel volgen, maar het is wel van te begrijpen dat G.W Busch van de omstandigheden gebruik maakte om de noodtoestand uit roepen. Uw verhaal over een zeer Brits boek sluit er overigens bij aan.
Ten gronde ben ik het eens met Lieve Joris als die de mening ventileert date fiets vermoeidst is geslopenin onze democratieën waarbij ik denk dat het formalistische debat over de politieke praktijk en de mensenrechten er debet aan is. Enerzijds weigeren liberalen als Dirk Verhofstadt de discussie over mensenrechten in het kader van de positieve rechten. Thomas Deckers wil de mensenrechten tegen het licht houden, vooral dan de positieve rechten. Er zouden er veel, teveel zijn en Verhofstadt c.s. Meent dat de ware vrijheid fnuikt.
De oplossing draagt denk ik Martha Nussbaum aan: de positieve rechten dienen mogelijkheden. Te scheppen, ook wie uitgeslotenwordt van onderwijs, gezondheidszorgwerker, ondernemerschap… Dat kan de negatieve vrijheden versterken. Of men de wet kan laten gelden zonder respect voor de interpreterende rechter, blijkt overigens een punt van discussie.
Uw pleidooi kan ik volgen, maar ik denk dat De UVRM gekoesterd en gecultiveerd moet worden en dat laatste vergt vorming en reflectie.
Bah, Nussbaum. Als er iemand hoog op mijn lijstje foute policorr intellectuelen staat is het wel Martha Nussbaum. Zuur feminisme, het verdedigen van de meest fundamentalistische verschijningsvormen van de Islam, je kan het zo fout niet bedenken of ze is ervoor. Past helemaal in het weg-met-ons-denken & eenzijdig rechtenextremisme dat sinds de jaren ’90 de hersentjes van hogeropgeleiden verkalkt. Het blind aanbidden van de UVRM is daar ook een mooi symptoom van. Ik heb de vorming waarover jij spreekt ook gehad, maar mijn reflectie leidt mij stilaan in een andere richting.
Ik denk dat u zich aan een onzorgvuldige lezing bezondigt,want Nussbaum, denk ik neemt precies afstand van bijvoorbeeld expliciet afstand van het gelijkheidsdenken van John Rawls. Maar ook de UVRM is meer dan een goedkoop pamflet. En toch mijn waarde Thomas, loop ik. Iet een Philippe van Parys achterna en ben ik eerder eclectisch of neem ik niets voor evangelie aan.
Mensenrechten , recht op werk , recht op onderdak op gezonde voeding en water , gezonde lucht ? De mensenrechten moeten wijken voor de economische belangen , zelfs in Europa moet de arbeidskracht mobieler worden om de welvaart te vrijwaren . De rigiditeit in de arbeidsmarkt is immers storend voor de economische ontwikkeling , dus worden gezinnen , families dorpen uit elkaar gerukt . Alleen kapitaal geeft rechten , mensen worden dagelijks ten alle kante gefnuikt in hun mensenrechten . Maar de schijn moet worden opgehouden .