Vandaag sprak Assita Kanko (MR-raadslid te Elsene, Kernlid Liberales) aan de Universiteit Antwerpen. Op het scherm achter haar verscheen het beeld van een huilend meisje, dat zich wanhopig vastklampt aan haar moeder (zie foto links).

Assita was zo’n meisje,  geboren in Burkina Faso. Ze herkent zich in het wenende, radeloze gezichtje: toen ze vijf was, werd ook zij besneden. Toen sneden ze niet alleen in haar lichaam, maar in haar leven. De fysieke pijn gaat voorbij, zegt Assita ingetogen tegen een bijna volle zaal, maar het emotionele trauma blijft.

foto: Guy Kleinblatt

Ze wist niet hoe zich tot die verwonding te verhouden, tot ze besloot om er op een andere manier mee om te gaan. Maar het is niet makkelijk om opnieuw te vertrouwen – haar moeder en familie had hiermee ingestemd – om zich te verzoenen, om zich volwaardig te voelen.

De besnijdenis maakte een einde aan haar zorgeloze kindertijd. Plots zag ze de onverschilligheid tegenover het leed van jonge meisjes. Sommige meisjes werden besneden vlakbij een markt. Niemand schoot hen te hulp, hoe hard ze ook gilden. Het veranderde Assita’s houding voorgoed. Want telkens iemand lijdt, lijden de anderen ook: alle mensen zijn als mens met elkaar verbonden, legt Assita uit.

Ze begreep het niet. Waarom was dit gebeurd? ‘Omdat je een meisje bent’, luidde het antwoord. Dat is ook de titel van haar openhartige, confronterende en soms ook grappige boek:  ‘Parce que tu es une fille. Histoire d’une vie excisée’ (Renaissance du Livre, 2014, voorlopig alleen in het Frans verkrijgbaar).

Maar dat antwoord volstond voor haar niet. Waarom zou ze zo’n dingen moeten verduren? Waarom zou ze minder zijn omdat ze een meisje was? In de Afrikaanse cultuur waar Assita vandaan komt, worden vrouwen niet aangespoord om hun eigen dromen te verwezenlijken. Integendeel, ze worden opgevoed met de zware opdracht altijd aan de verwachtingen van de familie te voldoen. Meisjes doen het huishouden, zijn ‘braaf’ tegenover hun man, maken de familie niet ten schande. Omdat ze een meisje zijn.

Maar dat is niet de weg die Assita koos. Ze eistte haar recht op vrijheid op. Nu noemt ze  drie voorwaarden om echt vrij te kunnen zijn.

Ten eerste moet je financieel onafhankelijk zijn. Dat is niet makkelijk in een groepscultuur, omdat je inkomen niet ‘van jou’ is. Maar je kan pas voor een ander zorgen, als je voor jezelf zorgt, hoe moeilijk dat ook is.

foto: Guy Kleinblatt

Ten tweede moet je jezelf zien als een onafhankelijk individu, verantwoordelijk voor jezelf. Anderen hebben niet het recht om te beslissen over je intieme leven, je huwelijk, je lichaam. Zelfs in Brussel, waar Assita woont, ontmoet ze vrouwen die alleen durven doen wat van hen wordt verwacht, bepaald door de gemeenschap waartoe ze behoren, bang om een ‘schandaal’ te veroorzaken wanneer ze hun eigen pad zouden bewandelen.

“Als je zelf plat ligt, kan je niemand helpen opstaan”, zegt ze kordaat. Dat ene zinnetje vat Assita’s visie op individuele zelfverwezenlijking.  De wereld veranderen betekent niet aan anderen vertellen wat ze moeten doen. Je kan wel de verantwoordelijkheid nemen voor verandering. Zo kan je zelf de verandering zijn die je wenst. En dan verandert je omgeving ook.

Ten derde is onderwijs, kennis essentieel. Ze vertelt hoe ze van haar vader boeken van Rousseau en Simone de Beauvoir kreeg. Toen werd ze zich bewust van een mogelijke bevrijding.

Assita legt sterk de nadruk op het zelfbeeld. Je kan naar jezelf kijken en zeggen dat je een slachtoffer ziet. Of je kan beslissen dat je de kracht hebt om jezelf te veranderen. Je hebt wel degelijk een mogelijkheid om jezelf los van anderen te bekijken. En dan kan je dus maar beter tegen jezelf zeggen dat je geweldig bent, “zoals de mannen dat ook doen”, lacht ze. En zo bouw je zelfvertrouwen op.

Officieel is vrouwenbesnijdenis in België sinds 2001 verboden. Maar wat kan er gedaan worden tegen de verminking van jonge meisjes?

Assita doet enkele suggesties. Erover praten. Vrouwenbesnijdenis mag geen taboe meer zijn. Als je actie voert, moet je beseffen dat niemand graag fouten toegeeft. Dus dat je beter niemand kan vernederen of negatief benaderen wanneer je culturele gebruiken bespreekt. Maar je moet wel duidelijk je punt maken, zonder anderen een schuldgevoel te willen geven, of een verontschuldiging te verwachten. En je moet opletten wanneer jonge meisjes naar het thuisland gaan waar een ‘groot feest’ zal plaatsvinden – vaak is dat een aankondiging van zo’n dramatische gebeurtenis.

Vrouwenbesnijdenis is gruwelijk. Maar Assita’s verhaal is het niet.

Ze wil geen nachtmerrie vertellen, maar haar droom brengen: haar weg naar vrijheid en geluk, en haar inzet om iets te doen voor anderen.

Een lezing van Assita bijwonen is dan ook helemaal geen droevige ervaring. Integendeel, met een gevoel van solidariteit, kracht en energie verlaat ik de zaal, en stap ik de zonnige stad in.

(foto’s  Guy Kleinblatt, organisatie Jurgen Slembrouck)