‘Slaven, echte en imaginaire’, De Morgen, 21 nov 2014
“Er gaat teveel aandacht naar imaginaire slaven, en te weinig naar de echte. En dat vertekent de discussie.
Imaginaire slaven
Eerst iets over de imaginaire slaven. Ik hou niet van de figuur van Zwarte Piet, en dan vooral niet van diens verschijning: het krulhaar, de lippen, de oorbellen. Ik ben er tegen, maar niet alleen omdat die verschijning iemand tegen de borst zou stoten in deze diverse samenleving. Zelfs al liepen er in ons land alleen maar blanken rond, dan nog zou ik het smakeloos vinden. Want ik heb een afkeer van elke vorm van slavernij, en dus ook van elke referentie eraan.
Werkelijkheid
Maar laten we even naar de werkelijkheid kijken, niet alleen naar imaginaire figuren.
Duizenden mensen wonen in België zonder wettelijk verblijf, bleek gisterenavond uit de Panorama-uitzending Leven zonder papieren. Hoeveel van hen verzeilt in clandestien werk en erger, wordt onder bedreiging van geweld gedwongen te werken, ontvangt daarvoor nauwelijks of geen loon en heeft niet de vrijheid om uit de situatie te stappen?
Er zijn vandaag nog echte slaven: uitgebuite mensen, die leven zonder burgerrechten. Ze worden mishandeld, opgesloten en zijn overgeleverd aan de willekeur van iemand anders. Ze worden op geen enkele manier door de wet beschermd.
Global Slavery Index
In België zijn er 1.500 mensen in dat geval, volgens de ‘Global Slavery Index’, die het aantal slaven in alle landen ter wereld met elkaar vergelijkt. Wie strijdt voor burgerrechten, zou in eerste instantie voor die mensen moeten opkomen. En dan is er niet alleen in België veel werk. In Libanon zijn er 21.400 echte slaven, en in Marokko maar liefst 158.600. Een veelvoud dus van België.
Nederland
Nederland doet het uitzonderlijk goed. Ja, al zou je denken dat onze noorderburen aanhangers zijn van slavernij, als je naar de Zwarte-piet discusie kijkt. Maar in werkelijkheid doet de Nederlandse regering het meest van alle regeringen ter wereld in de strijd tegen de echte slavernij, nog steeds volgens diezelfde Global Slavery Index. Een fantastisch resultaat. Hopelijk nemen alle landen dan ook een voorbeeld aan Nederland.
Helaas hoor je weinig over echte slaven. Ze vallen ook niet in een eenvoudige opdeling tussen bevolkingsgroepen. Want waar zitten die echte slaven in België? Misschien deels bij welgestelde mensen van allerlei origine. Misschien deels in prostitutie-, drugs- of andere netwerken die wellicht niet uitsluitend door Belgen worden gerund.
Niet zo makkelijk dus als het geval ‘zwarte piet’ om discriminerende wantoestanden aan te klagen. Panorama was een uitzondering, maar doorgaans moet je niet op veel media-aandacht rekenen als je het lot van ‘echte’ slaven aanklaagt: er zijn duidelijk andere prioriteiten.
Hetze in de media
De hele hetze rond Zwarte Piet bevestigt een droevige vaststelling: in Westerse landen, zoals Nederland en België, is de strijd voor gelijke rechten – die op zich noodzakelijk blijft – ook een business geworden. Je kan er subsidies voor krijgen. Er bestaan baantjes bij de overheid: aanklager van de Westerse wanpraktijken (zolang je die aan een duidelijke meerderheid kan aanwrijven, natuurlijk). Als je daar beslagen in bent, haal je meteen alle media. Want alle kindjes uit de middenklasse vieren Sinterklaas, dus heisa verzekerd. Maar maakt die persaandacht die thema’s relevanter?
Je hoeft maar één seconde aan die opgesloten arbeider, die huisslavin, die gedwongen prostitué te denken om het antwoord te kennen. Misschien moeten we dat met z’n allen eens vaker doen.”
Deze tekst verscheen in De Morgen, vrijdag 21 november 2014.
Tinneke Beeckman 
Heel die Zwarte Piet discussie is om te kotsen. Steeds weer slagen aanstellerige minderheidsactivisten er dankzij hun politieke correcte vriendjes in het zogenaamde “middenveld” (in feite een publiek gefinancierd elite netwerk) en de media erin om ons dingen op te dringen waar bijna niemand het mee eens is of zelfs maar om geeft. Dit debat is alleen publiek in die zin dat het voor onze neus opgevoerd wordt, maar zonder enige representativiteit of echte aandacht voor wat mensen buiten de gouden kring van “opiniemakers” ervan vinden. Hetzelfde geldt voor andere non-issues, zoals de hoofddoek, de plaats van de islam in het algemeen, veel van wat voor “racisme” doorgaat en nog een hoop andere kwesties waarover brede consensus bestaat bij de bevolking maar die telkens opnieuw geproblematiseerd worden door goed geconnecteerde beroepsklagers.
Ik ga niet akkoord met het argument dat, louter om gevoelens te ontzien, de traditie van Zwarte Piet zou moeten afgeschaft of aangepast.
Vooreerst moet worden benadrukt dat Zwarte Piet totaal niet als racistisch bedoeld is.
Bovendien weet ik uit persoonlijke ervaring dat, niet langer dan tien-twaalf jaar geleden, de katholieke heilige met zijn zwarte helper door iedereen blij werd begroet.
In die tijd trok ik er namelijk zelf, verkleed als Sinterklaas, mét een paar Zwarte Pieten, ’s avonds, na kinderbedtijd, op uit. Overal in de stad (Antwerpen) waar we voorbijreden waren de mensen blij om ons te zien en lachte iedereen ons toe, en in alle cafés werden we getrakteerd (dat was natuurlijk de hele insteek van die verkleedpartij).
En iedereen en overal betekent in dit verband echt, iedereen en overal. Zo werden we ook hartelijk ontvangen in de Ilé Afrik, een Afrikaans café in de Aalmoezeniersstraat. En toen we een Marokkaans café (dat nu niet meer bestaat, denk ik), op de hoek van de Viséstraat en het Stuivenbergplein, stilletjes voorbij wilden rijden (Park Spoor Noord was toen nog niet aangelegd, en het was toen nog een troosteloze buurt), werden we met aandrang gevraagd om toch binnen te komen. En werden we ook daar getrakteerd. Een Marokkaanse man associeerde me zo erg met de echte Sinterklaas, dat hij me uitvoerig bedankte voor wat ik allemaal deed voor zijn kinderen, en hij wou me zelfs geld toestoppen! (wat ik weigerde)
Deze anekdote om maar te zeggen dat ik de “geschoffeerden” van nu er vooral van verdenk om anderen hun feestje te willen vergallen.
Ter vergelijking: Veel mensen storen zich aan moslimvrouwen die op straat rondlopen met een hoofddoek. Zij zouden als argumentatie voor hun ergernis kunnen opwerpen dat die hoofddoeken hen onwillekeurig doen denken aan de wandaden die in naam van de Islam worden gepleegd in het Midden-Oosten en in Afrika. Zo worden onder meer door groeperingen die beweren in naam van de zuivere Islam op te treden, heden ten dage nog mensen tot slaaf gemaakt in Nigeria, Syrië en Irak. Dus niet driehonderd jaar geleden, maar nu. Als de mensen van Movement X dezelfde redenering zouden toepassen op Zwarte Piet als op het openbaar dragen van de hoofddoek, zou dit laatste dus ook moeten worden verboden.
Ik durf er echter vanuit te gaan dat de overgrote meerderheid van de moslimvrouwen die hier een hoofddoek dragen dat niet doen om IS of Boko Haram hun steun toe te zeggen (Net zomin als mensen die zich als Zwarte Piet verkleden dat doen uit heimwee naar de periode waarin westerlingen zwarte slaven kochten van Arabieren). Ik ben dan ook van mening dat het beter zou zijn dat degenen die zich eraan ergeren iets doen aan hun lange tenen.
Nog ter vergelijking: Er werd het voorbije jaar veel ophef gemaakt over interimkantoren die, op uitdrukkelijk verzoek van hun opdrachtgevers, geen zwarte mensen ter beschikking stelden van die opdrachtgevers. Want, zo luidde het, die opdrachtgevers zijn bang voor negatieve reacties van hun klanten.
Ook hier zou je kunnen zeggen dat Sinterklaas geen zwarte helper meer mee op pad mag nemen, want het zou negatieve reacties kunnen uitlokken bij de mensen.
Is het in beide gevallen, zowel bij de interimkantoren als bij Sinterklaas, niet beter als degenen die zich almaar lopen te ergeren zich een beetje coulanter opstellen? Zou dat niet meer maatschappelijke wrevel wegnemen dan Zwarte Piet te verbieden?
Mijns inzien moet je “zwarte piet” niet verbieden maar veranderen in “zotte piet”. En laat dan ook meteen de pruik achterwege met het typische kroeshaar. Mensen hebben de neiging steeds te denken vanuit hun perspectief zonder rekening te houden met anderen. Dat een steeds groter wordende groep donker gekleurde mensen zich storen, of zich gekwetst voelen, of zich niet betrokken voelen bij een kinderfeest zou een teken aan de wand moeten zijn en zou niet mogen worden genegeerd. Wordt het dan geen tijd om de hulp van sinterklaas anders uit te beelden dan het belachelijke icoon dat hij is verworden: een blanke die zich zwart schminkt en een typetje uitbeeldt waar een deel van de bevolking niet mee gediend is. Iedereen van mijn afrikaanse vriendenkring voelt er zich niet goed bij, maar ze zullen het vanwege de gevoeligheid bij de publieke opinie niet rap toegeven. Dit vergelijken met een racististisch beleid van bepaalde interimkantoren is niet relevant. Het feit dat er nog steeds racisme bestaat tegen hun huidskleur maakt hen ook gevoeliger voor deze kwestie, het gevoel van discriminatie dat wij blanken niet kennen en niet kunnen begrijpen.