“Tijdens de feestdagen komt de Belg enkele kilo’s bij. Nu is het moment aangebroken om te vermageren. Maar hoge cijfers op de weegschaal zijn op lange termijn niet de beste motivering om eetgedrag te veranderen. Een coherente visie op geluk werkt veel beter.

Dat leerde Epicurus al, die zijn filosofische systeem baseerde op het ‘plezier van de maag’. Voor geluk is een leven met vrienden nodig, en maaltijden horen daarbij. Liefst ervaart je lichaam geen pijn, en je geest geen angst. Eenvoudig en gematigd eten volstaat. “Wie een indigestie krijgt, of dronken wordt, heeft niets van eten of drinken begrepen”, noteerde epicurist en gastronoom Brillat-Savarin in zijn ‘Physiologie du goût’ (1825).

Het doel van een ethiek is vrijheid. En vanuit die vraag onderscheidt Epicurus behoeften en verlangens. Eten is een natuurlijke behoefte, die ook noodzakelijk is: je moet eten om te overleven. Dan kan je er best van genieten. Er zijn ook natuurlijke behoeften, die niet noodzakelijk zijn om te leven, zoals gedichten lezen. Maar dan zijn er verlangens, die evenmin natuurlijk als noodzakelijk zijn. Streven naar macht of rijkdom, bijvoorbeeld, die de vrijheid meer verhinderen dan bevorderen. Wanneer we vrijheid en geluk missen, beginnen we te verlangen naar luxueuze dingen: we denken dat we geld willen, maar eigenlijk willen we onafhankelijkheid. Geslaagde reclame vat dit perfect: de mooie wagen biedt vrijheid, en bij de lekkere fles champagne komt meteen het fijne gezelschap.

Eten we vandaag overvloedig omdat we ons niet vrij voelen? Overvloed schaadt. Maar vandaag is het probleem is dat we ook nog slaaf worden van de voedselindustrie. De artificieel bereide gerechten bevatten vaak smaakversterkers en andere producten die verslavend werken. Grote bedrijven investeren heel wat in onderzoek naar effect van zout en suiker. Ze willen van de consument een junkie maken. Het belangrijkste argument tegen junkfood – hamburgers, frisdrank, chips – is niet alleen dat het ongezond is, en dik maakt. Ze tasten de onafhankelijkheid van het oordeel aan.

In de achttiende eeuw voorspelde Brillat-Savarin dus wat suiker vermag: voeg suiker toe aan een gerecht, en iedereen eet het, ongeacht de culturele gewoonten. Niet verwonderlijk dat multinationals vandaag de wereld veroveren met artificieel gezoete producten. De Amerikaanse documentaire ‘Fed up’ bevestigt het gevaarlijke, zelfs vergiftigende effect van suiker: in de VS bevat 80% van het voedsel in de supermarkt toegevoegde suiker (dus geen natuurlijke suikers, zoals in fruit). De meeste mensen denken dat ze van zoet houden, in werkelijkheid zijn ze verslaafd.

Veel mensen hebben dan ook een verkeerd begrip van het evenwicht tussen wat je eet, en wat je kan verbruiken. Uiteraard is beweging gezond. Maar de voedingsindustrie produceert heel calorierijk voedsel, dat teveel energie geeft om ooit te verbranden. Ignace Devisch heeft erop gewezen hoe weinig zin het heeft om kinderen of volwassenen individueel verantwoordelijk te houden voor hun overgewicht. Ook in België heeft minder dan de helft van de volwassenen een normaal gewicht: 45% lijdt aan overgewicht en 15% is obees. Het heeft evenmin zin om de nadruk te leggen op diëten, alsof voedsel vooral een test van wilskracht is. En het heeft helemaal geen zin om eten als een uitlaatklep voor ongeluk te zien, zoals ‘comfort-food’ aanleert.

Epicurus

Epicurus’ kijk op de natuur, op de mens, op religie was een mijlpaal voor de denkers van de Moderniteit van Hobbes tot Marx. Epicurus kan vandaag nog steeds helpen: om onze vrijheid en ons leven te denken. De voedingsindustrie doet er alles aan om ons lichaam begrijpen, wij zijn dat wat vergeten ten koste van onze vrijheid. Zelf ons eten bereiden, ‘processed food’ vermijden. Niet omwille van ‘te dik’ of ‘ongezond’ keuzes maken. Een uitstekend voornemen voor 2015.”

In ‘Koken met Filosofen‘, een aflevering van het Canvas-programma ‘Het Voordeel van de Twijfel‘, kookte ik samen met Ignaas Devisch.

En op 8 februari organiseer ik een filosofie-ontbijt bij The School of Life, in Antwerpen. Munthof, Munstraat 2, 2000 Antwerpen. Om 11.00 uur.

‘De deelnemers aan dit filosofie-ontbijt kunnen kiezen tussen twee filosofische ontbijtborden, samengesteld volgens twee filosofische tradities: epicurisme en stoïcisme. Back to basics, exploreren we twee verschillende visies op een filosofisch geslaagd leven, op de zoektocht naar harmonie tussen lichaam en geest. We gaan te rade bij enkele grote geesten uit het verleden, die opmerkelijk hedendaagse visies hadden. We proeven én bespreken dit voer voor filosofen. Lekker eten vraagt een goed gesprek, en een goed gesprek lukt des te beter aan een lekkere tafel.