“‘Iedereen Brouwer!’, kopte De Tijd dit weekend. We drinken minder AB InBev biertjes (-6,1%), maar we genieten meer van lokale bieren. Het aantal kleine brouwerijen stijgt ook voortdurend. Dat is goed nieuws. AB InBev illustreert perfect de economische evolutie van ons land, en de politieke structuur die daarmee samenhangt. Oorspronkelijk heette de firma ‘Stella Artois’. Ze was eigendom van Franstalige aristocratische families (zoals de Spoelbergh, de Mevius). Het bier werd gretig gedronken door de gewone mensen, die ook in de fabrieken werkten, en zich in vakbonden verenigden. Politici regelden de relaties tussen burgers en de enigszins lokale vrije markt. Toen organiseerde het nationale – nu federale – niveau het economische beleid, door marktwerking bij te sturen (met sociale pacten) en door de eigen munteenheid te verzekeren.

Dan kwamen de globalisering, de Europese Unie en de euro. Allemaal werden ze enthousiast aangekondigd als geweldige verbeteringen. Het Leuvense Stella werd AB InBev en de kantoren en de beslissingscentra verhuisden naar het buitenland. Als internationale bedrijf ontloopt het de hoge belastingen die kleinere Belgische bedrijven wel ophoesten. Multinationals krijgen speciale fiscale rulings. Toen die afgelopen november in opspraak kwamen, reageerde de Braziliaanse CEO Carlos Brito van AB InBev ietwat gepikeerd: de regering moest voordelige belastingtarieven blijven hanteren. Anders zou hij de productie verhuizen, en de business laten krimpen. Ondankbare Belgen! Ze beseffen niet, aldus Brito, dat zijn bedrijf België internationaal op de markt zette.

Dergelijke reactie is veelzeggend voor een tijd, waarin opbrengst wordt aanbeden, maar een CEO het product zelf niet begrijpt. Zonder het lokale klimaat, zonder eeuwenlange toewijding aan het brouwproces, zonder telen en produceren van buitengewone producten en zonder een specifieke culturele visie op het goede leven, zou ‘Stella Artois’ nooit zo’n kwaliteitsvol bier zijn geweest. Globalisering heeft trouwens een effect op de kwaliteit. Volgens bierkenner Hans Bombeke proeft niemand nog het verschil tussen Heineken en Stella Artois. In een poging om de winst te maximaliseren, worden duurdere, maar lekkerdere ingrediënten, zoals hop, vervangen door maïs en rijst.

Aan de oorsprong van het product, en hoezeer dat product ingebed ligt in een cultuur en een regio, denkt Brito natuurlijk niet. Want zo werkt macht: ze kijkt alleen vooruit, nooit achterom. Maar Brito’ s houding legt wel de hedendaagse politieke verhoudingen bloot. Regeringen, en dus hun bevolkingen, zijn overgeleverd aan de winstlogica van multinationals. Aandeelhouders voelen geen band meer met de oorsprong van hun product. Evenmin is er een band met de arbeiders die het product maken, met de lokale consumenten, of met de politieke organisaties die de machtsverhoudingen in een zekere balans brengen.

Hebben politici de implicaties van die verschuivingen genoeg doordacht? In het weekendinterview haalde Frank Vandenbroucke uit naar zijn achterophinkende ex-collega’s. Partijideologen en spindoctors kwamen de voorbije jaren niet verder dan een naïeve goed-nieuws show over de euro. Eigenlijk hadden ze moeten nadenken over de mechanismen van een Europees georganiseerde solidariteit, aldus Vandenbroucke.

Diezelfde politici waren trouwens zeer laaiend over globalisering. Sommigen kregen zelfs een bestuurderszitje in die multinationals: Jean-Luc Dehaene zetelde in de Board van AB InBev. Maar dat de nietsontziende dynamiek van de globalisering de positie van politici zelf zou ondermijnen, was gewoon een kwestie van tijd.

Regeringen kunnen best lokale bedrijven steunen en met internationale collega’s samenwerken tegen de overmacht van multinationals. Helaas gebeurt dat veel te weinig. Huidig Europees commissievoorzitter Juncker heeft jarenlang precies het tegenovergestelde gedaan: fiscale concurrentie organiseren ten voordele van grote bedrijven.

Juist daarom is het fijn om lezen dat die consumenten dat slappe, kleurloze en smaakloze brouwsel inruilen voor authentiek bier, gemaakt met gerst, gist en hop. Dat je bier met liefde gebrouwen, met verstand moet drinken, krijgt zo een nieuwe betekenis.”