“De andere kant van de technologie-medaille”, Column DS, 16 maart 2015
“Technologie kan de privacy aantasten, daar waarschuwen diverse media voor. Zo krijgen bedrijven dankzij een programma als mHealth op de smartphone binnenkort gedetailleerde gegevens over de gezondheidstoestand van de gebruiker. Federaal minister van Volksgezondheid Maggie De Block voorspelt dat die mobiele gezondheidstechnologie zal exploderen. Voorstanders leggen uit dat die technologie routineonderzoeken overbodig zal maken en de kosten van de vergrijzing reduceren. Tegenstanders wijzen op de privacy: het recht om anderen te weren uit je persoonlijke sfeer, om te bepalen wie informatie over jou krijgt, om te leven zonder bespied te worden. Dan rijst bij die technologie een probleem, waarbij de politieke wereld hopeloos achterloopt.
Technologie creëert een nog veel ernstiger probleem: ze vergroot de kloof tussen de technisch geschoolden en de anderen. Wie kan programmeren, nieuwe apps kan bedenken of toegang heeft tot die informatie, krijgt straks een vrijwel onoverbrugbare voorsprong ten opzichte van de computer-analfabeten.
Eigenlijk wordt deze kwestie al aangekondigd in de schitterende film The imitation game, over computerpionier Alan Turing (gespeeld door Benedict Cumberbatch). De film illustreert twee fundamentele kenmerken van technologie: de menselijke geest moet het uiteindelijk afleggen tegen de machine, en technologie kan ten goede of ten kwade worden gebruikt. Technologie is gewoon een middel en haar gunstige effect hangt af van wie het in handen heeft.
In de film coderen de Duitsers, tijdens de Tweede Wereldoorlog, hun strategische berichten aan de legerleiding, bijvoorbeeld aan kapiteins van onderzeeboten, dankzij een ‘enigma-machine’: een toestel dat geheime berichten onbreekbaar versleutelt, omdat de basissleutel elke dag verandert. Hoewel de Britten wel een exemplaar van die machine hebben bemachtigd, kunnen ze de codering niet kraken. Dat zet Alan Turings technisch genie aan het denken: hij beseft dat alleen een machine een andere machine kan verslaan. De menselijke geest werkt daartoe gewoon te traag. Turing en zijn medewerkers ontwikkelen in het grootste geheim een soort computer die veel sneller complexe berekeningen kan maken dan het menselijk verstand. Hij slaagt er uiteindelijk in om de enigma-code te breken. Zo verkort Turing de oorlog met naar schatting twee jaar en redt hij veertien miljoen levens. De strijd tussen mens en machine werd die tussen het vernuft van de bedenker van de enigma-machine en Turings capaciteit om een andere machine te concipiëren. Dankzij technologie konden Duitsers een expansieoorlog voeren en konden de Britten de Tweede Wereldoorlog beëindigen– en daarmee de belegering van hun land.
Ook al gelden die kenmerken van technologie nog altijd, ze krijgen een nieuwe invulling: een voor de grote menigte hermetische race tussen ingenieuze bedenkers en hun gespecialiseerde critici en concurrenten. Kijken we naar die gezondheidsapps. Die programma’s verzamelen meer informatie dan een gewone arts kan opslaan. Wie toegang heeft tot informatie van veel gebruikers, kan die gigantische hoeveelheid statistisch vergelijken en bewerken. Preventie en kostenbesparing worden zo op grote schaal mogelijk. Weinig mensen staan stil bij de mogelijke misbruiken van al die informatie, of bij de fundamentele mentaliteitswijziging die dergelijke technologie teweegbrengt. Wat betekent de autoriteit van een arts nog? En wie is verantwoordelijk?
Het idee dat burgers kritisch en mondig moeten zijn, krijgt zo een heel andere betekenis. Technologische ontwikkelingen razen in een ongezien tempo voort, met een complexiteit en een originaliteit die we amper vatten. We beleven een experiment, waar we niet kunnen uitstappen en waarvan we de afloop pas na jaren zullen kennen. Helaas beseffen we vaak zelfs de inzet niet. Die betreft niet alleen de inbreuken op privacy, maar ook hoe je met een gewoon stel hersenen de evoluties in deze wereld moet zien bij te houden.”
Deze column verscheen in De Standaard op 16 maart 2015.
Over privacy gaf ik recent een ‘Klas‘ aan jonge scholieren. Over privacy en de onthullingen van Snowden schreef ik de DS-column ‘Helden‘. Over de aantasting van de privacy en George Orwells boek ‘1984’ verscheen mijn de DS- column ‘De Winston in elk van ons.’
Tinneke Beeckman 
Heel wat zou al opgelost worden moest de overheid de bedrijven die gegevens over ons opslaan juridisch verantwoordelijk maken wanneer die gegevens gestolen worden. Het is bijna altijd hun keuze deze gegevens over ons op te slaan, hun keuze er geld mee te verdienen, dus hun verantwoordelijkheid. Het zou wat betreft medische applicaties al veel helpen moest de overheid verplichten dat de opslag en overdracht van al deze gegevens sterk geëncrypteerd worden en dat de overheid verplicht dat de encryptiesleuteluitwisseling sterk beveiligd wordt (en erg zware boetes uitdeelt wanneer dit niet correct verloopt). Het helpt dat de minister meteen stelt dat de gegevens deel uit maken van het medische dossier en dat deze dus deel uit maken van het beroepsgeheim van de arts (ze mogen dus absoluut niet verkocht worden – mag ik hopen).
ps. Psychologen die gegevens over patiënten op dropbox met elkaar delen is weldegelijk nu al realiteit waar ik voorbeelden van kan geven. Dit is absoluut geen goed idee. De mensen in de medische wereld horen goed opgeleid te zijn in beveiliging van digitale gegevens.
ps. Om hier te posten moet ik een WordPress account hebben. D.w.z. dat ik een blog moet maken en een account. Er zijn ook geen andere mogelijkheden (of Twitter, of Facebook: je moet altijd ergens anders een account hebben). Dat is al geen goed begin als je de privacy van de bezoekers van je website belangrijk vindt.
Mevrouw Beeckman,
hartelijke dank voor deze overwegingen: sinds het begin van de mensheid is er altijd discussie geweest of men iets nieuws mocht doen, zeker sinds de landbouwtijd. Pas in de 18de en vooral 19de eeuw werd duidelijk dat de basishouding omgekeerd werd: nieuwe technologie is okay. Na WO II werd het ambivalenter: de Bom niet, A-bom, H-bom of wat dan ook, kernenergie kon eerst wel, maar later niet meer. Er zijn in dat soort kwesties geen argumentaties op te bouwen die tot een eenduidige conclusie moeten leiden, terwijl men ons dat wel wil voorhouden. Het gevolg is dat men GGO zonder meer afwijst, ook als het resultaat voor iedereen gunstig zou uitpakken en de nadelen beheersbaar blijken. NU dicteert het voorzorgsprincipe het omgekeerde en dat zorgt voor een irriterende afwezigheid van dynamiek. Zoals u zegt, we beleven een experiment en de uitkomst kennen we niet. Pleiten voor blind vertrouwen ware al te gek, pleiten voor een paranoïde omzichtigheid is dat ook. We zijn erbij en kunnen, indien nodig aan de noodrem trekken of het woord nemen. Net de sociale media maken veel mogelijk.
Maar wat merk ik, men zeurt en zaagt over de onbehouwen taal op die media. Dat gebeurt jawel, maar ik heb ook al hoffelijke meningsverschillen mogen bevelen.
Daarom verdient uw oproep de verschillende facetten van de kwestie goed te onderzoeken zeker alle aandacht.
Ik denk niet dat we mHealth en/of digitale technologie in de huiskamer moeten uitbannen. Zelfs niet dat Cloud technologie die bepaalde privegegevens van haar klanten gebruikt niet mogelijk mag zijn.
Wat ik wel belangrijk vind is dat dit sterk gereguleerd wordt door Europese overheden en wetten. Momenteel is er nul comma nul regulatie en zijn ongeveer alle electronische apparatuur nul comma nul beveiligd (je mag me er op geloven dat er in mijn sector, programmeur, écht massa’s securitybugs gemaakt worden). Al die bedrijven zitten in de VS en voor Europeanen is er ook nul comma nul garantie op privacy voor gegevens opgeslagen in de VS. Dus het is hier nog meer het privacy – Wilde Westen als dat het voor Amerikanen in de VS is.
Denken dat zonder sterk ingrijpen van de overheid je medische gegevens in de toekomst niet gewoon op de straatstenen zal komen te liggen en/of dat ze zelfs gewoon verkocht zullen worden aan verzekeringsmaatschappijen en recklame makers (want gericht pillen aan je kunnen verkopen, liefst zonder de dokter ertussen te betrekken, is belangrijker dat je privacy), is absurd naïef. Alles wijst er op dat dit nu al helemaal de bedoeling is en dat dit in de toekomst nog meer de bedoeling zal zijn van de bedrijven die zulke technologie aan de man brengen.
Ik wil er niet aan denken wat dat zal betekenen voor mensen met psychische aandoeningen zoals paranoïa. De kans is groot dat die eenvoudigweg niet meer naar een psycholoog zullen durven gaan omdat ze met grote zekerheid weten dat al hun gegevens gewoon verkocht zullen worden. Het is toch belangrijk om gericht pillen aan hem te kunnen verkopen? Technologie, hoera hoera hoera!