“Vrouwen lijden niet alleen onder machtsrelaties door mannen, maar soms door andere vrouwen. De eerste stelling heeft Naomi Alderman op een originele manier benaderd: neem een situatie die vanzelfsprekend lijkt, en keer ze om. Dan pas besef je pas hoe bizar en zelfs onmenselijk ze is.

Alderman maakt met die hypothese haar dystopische roman ‘The Power’. Stel je dus een wereld voor waarin niet mannen, maar vrouwen de plak zwaaien. Vrouwen baseren hun macht op een plotse toename van fysieke overmacht: ze krijgen het vermogen om een beetje zoals een sidderaal hun tegenstander met een elektrische lading te neutraliseren. Hun tegenstanders zijn veelal mannen. En die kracht hanteren ze eerst uit zelfverdediging, maar spoedig om te manipuleren of om wraak te nemen. Alderman heeft alles omgedraaid: niet vrouwen, maar mannen worden bijvoorbeeld slachtoffers van groepsverkrachtingen. De auteur beschrijft de nefaste gevolgen hiervan treffend; Het is een jonge man die gebroken en voor het leven getekend thuis blijft na een aanval, terwijl zijn zusje gewelddadig wraakt neemt op de vrouwelijke daders. De machtsverschuiving is integraal; Alderman spot met de gedachte dat het wel in de vrouwelijke aard zou liggen om altijd vreedzaam en lijdzaam te zijn.

De tweede stelling – vrouwen kunnen lijden onder de macht van andere vrouwen – is op een dieper niveau even goed aanwezig in Aldermans roman. In het verhaal van weeskind Allie, bijvoorbeeld, die verkracht wordt door haar stiefvader, met medeweten en instemming van haar stiefmoeder.

Bij het schrijven ‘The Power’ werd Alderman door Margaret Atwood begeleid. Zij verkent op haar beurt het pijnlijke lot van vrouwen in haar roman ‘A Handmaid’s Tail’. In die dystopie heerst een extreem christelijke theocratie. Daarin houden vrouwen ook andere vrouwen in slavernij. Atwoord stelt het onomwonden: ‘Ja, vrouwen nemen graag machtsposities in tegenover andere vrouwen, zelfs – en mogelijk vooral – in systemen waarin vrouwen in het algemeen weinig macht hebben: alle macht is relatief, en in harde tijden lijkt elke hoeveelheid beter dan helemaal niets.’ Machtsmisbruik wordt niet zelden vergoelijkt door de referentie aan een hoogste goed. Dit idee is rechtstreeks in de werkelijkheid te vinden: de zedenpolitie van IS telde bijvoorbeeld ook vrouwen. Yezidhi-meisjes die als seksslavinnen werden gevangengezet getuigden dat echtgenotes van jihadi’s niet alleen perfect op de hoogte waren van het misbruik, maar het goedkeurden.

Zelfs democratische politiek kent haar nare kantjes. Sla er de sleutelroman ‘Primary Colors’ van de Amerikaanse journalist Joe Klein op na. Het boek gaat over de aanloop naar Bill Clintons succesvolle presidentiële kiescampagne in 1992. Het verscheen anoniem, wat meteen tot felle speculaties over de auteur leidde. De Clintons vonden de beschrijvingen zo realistisch dat ze één van hun eigen medewerkers achter het werk vermoedden. Klein beschrijft hoe het campagneteam verneemt dat een voormalige minnares van de kandidaat wil getuigen over diens seksuele escapades (wat in het echt het geval was met Gennifer Flowers). De echtgenote Susan – alias voor Hillary – aarzelt niet: ze wil dat de medewerkers alle middelen inzetten om die vrouw het zwijgen op te leggen. Ze moeten het verhaal verspreiden dat een leugenachtige verleidster de integere politicus viseert. Susan steunt haar man onvoorwaardelijk, zelfs wanneer ze beseft hoe walgelijk hij zich gedraagt. Vrouwen zijn dus niet alleen slachtoffer van cynische machtsspelletjes. Erger nog: heel wat mannen danken hun machtspositie aan vrouwelijke helpers. Dat maakt moeilijker om de bestaande logica te wijzigen, en een structurele verbetering in de wereld te bereiken.

Geen enkele groep is per definitie, overal en altijd slachtoffer, of per definitie overal en altijd dader. Eenzelfde persoon kan zelfs beide tegelijk zijn, afhankelijk van de context. In de discussies rond mannelijke en vrouwelijke relaties mag dat besef niet ontbreken. Alderman en Atwood nemen vrouwen ernstig, juist omdat ze tonen dat vrouwen soms immoreel kunnen zijn. Het maakt hun personages zo menselijk, zo echt.”