“Over de ‘witte wereld’, in debat bij “Nachtwacht” op Canvas, 16 maart 2019
Op zaterdag 16 maart was ik te gast bij ‘Nachtwacht‘ met Jan Leyers, over kolonisatie, diversiteit en discriminatie.
“”Breek de witte wereld af.”
De koloniale tijd ligt zestig jaar achter ons, maar het debat daarover lijkt nu pas los te barsten. Volgens politiek wetenschapper Olivia Rutazibwa kijken wij nog steeds met een koloniale bril naar de wereld. En dat moet ophouden.
Maar filosofe Tinneke Beeckman waarschuwt voor een te ver doorgeslagen slachtofferdenken. Gelijkheid en diversiteit zijn mooi, maar mogen niet leiden tot censuur, en tot hokjesdenken waarbij mensen tegenover elkaar staan.
De derde gast is Christophe Busch, directeur van de Kazerne Dossin in Mechelen en specialist in polarisatie en de bestrijding daarvan.”
Mijn boek, Macht en Onmacht kwam ter sprake. Daarin maak ik een analyse van ressentiment en slachtofferschap, en hoe die als begrippen juist heldere inzichten voorkomen; wat als waarheid geldt, is volgens adepten van Foucault en Marcuse slechts de uitkomst van een machtsstrijd, waarbij het verzwegene meteen het onderdrukte verhaal is. Dat wordt ook het nieuwe criterium, niet meer of een verhaal ‘waar’ is; er is geen inhoudelijk argument meer. Alleen wie spreekt wordt relevant. Dat is nefast, betoog ik.
Tinneke Beeckman 
De luidste roepers… Neen, de brutalen hebben de halve wereld, heette het vroeger en daar ging natuurlijk aan vast dat wie het bestaande bestel niet voor lief wilde nemen, maar ineens brutaal was. Om die reden was het gesprek dat u had met Olivia Rutazibwa best een voorbeeld over hoe het wel kan, net omdat u uw eigen inzichten gestand deed en niet ontkende wat het geval is, maar ook niet meeging in wat moeilijk hard gemaakt kan worden. De dame, Olivia Rutazibwa kon niet anders dan vaststellen dat haar wereld ook de witte wereld is. Zij spreekt niet voor zichzelf, maar voor hen die zich wel slachtoffers mogen weten.
Het is daar dat u terecht wees op de kwestie hoe mensen aan een achterstelling kunnen ontkomen. Het was in die zin wat spijtig dat de directeur van Kazerne Dossin alweer begon over de jaren ’30 begon, al vond hijzelf dat het dan vooral om de oorlogsjaren moet gaan. Maar het politieke klimaat, met straatgevechten in Hamburg en Berlijn, begon al voor de Grote Depressie toesloeg en het is mij niet helemaal duidelijk hoe die strijd werd gevoerd. Wel was er uiteraard veel propaganda en agitprop. Ook toen was de waarheid, voor Joseph Goebels in het bijzonder van geen tel, de ware toedracht, kon een goede quote niet in de weg staan.
Misschien is dit alles wat te lovend, maar uw bereidheid niet mee te gaan in het wentelen in ressentiment en slachtofferschap komt wel te stad, al blijkt het alweer niet voor veel rumoer te zorgen. Stille zwijgen en vooral doorgaan met spreken, wellicht.
Ik was vooral geshockeerd door het complete gebrek aan historische kennis van Olivia Rutazibwa. De geschiedenis van de kolonisatie is geen simpel verhaaltje van witte daders en zwarte slachtoffers. Als je dat gelooft, kan je mss niet anders dan haar positie innemen, alleen klopt het van geen kanten.
Tja, als men in het onderwijs wel geschiedenis wil geven,, maar dat niet altijd lukt, omdat men daarmee vooral bedoelt dat kinderen en jongeren enkel nog enkele feitjes kent, niet probeert te komen tot ene zekere samenhang of tot inzicht in de dynamiek van gebeurtenissen, waarbij de tijdgenoot en dus de bronnen niet voldoende grond hebben om zich zomaar op te steunen. Vandaar de praktijk van de historische kritiek, waarbij bronnen niet altijd bruikbaar zijn, manipulatief blijken en dat men tegelijk mits goede analyse er wel iets mee kan doen. De Bello Gallico is een oratio pro domo van Caesar en een blijk van zin voor propaganda en toch kan men er historische inzichten aan overhouden, met voorzichtigheid en toch af en toe wat durf. Overigens, daarvoor is ook de discussie goed, want men kan foute inzichten…