Deze column verscheen op zaterdag 24 augustus in De Morgen.

“België valt best door haar paradoxen te vatten. Een daarvan luidt dat wat het land samenhoudt, het land ook verdeelt. Zo houdt Brussel het geheel samen, want Vlamingen en Franstaligen willen het niet loslaten. Maar het eigenzinnige gewest genereert best wat spanningen. Een ander voorbeeld is de rol van partijvoorzitters. Zij brengen alles samen. Maar hun moeizame relaties, motieven en plannen kunnen de samenwerking tussen landsdelen bemoeilijken.

Partijvoorzitters zijn de echte machtspolitici in dit land. Dat danken ze deels aan de staatsstructuur: alleen de partijvoorzitters overbruggen de vele politieke niveaus. Ze overleggen op regionaal en federaal vlak, ze bepalen de kieslijsten voor alle parlementen, en ze orkestreren de gemeenteraadsverkiezingen, waarvoor ze zelf vaak kandidaat zijn. Andere politici zien hun macht beperkt tot één of twee niveaus. Zo houdt de Vlaamse minister-president zich niet bezig met de federale regering, en omgekeerd. De grondwet houdt de bevoegdheden van beide overheden netjes gescheiden. Alleen de partijvoorzitters doorkruisen alle politieke lagen. Dat lijkt een al te complex land toch werkbaar te houden. Maar nu creëert precies die uitweg nieuwe moeilijkheden. Slechts een handvol mensen zijn echt aan zet. Wat zij mogelijk of wenselijk achten, wie ze vertrouwen (terecht of niet), door wie ze zich laten inspireren, met wie zij zich verwant voelen, wat hun ideeën en ingevingen zijn… Dat alles speelt een doorslaggevende rol.

Voeg daarbij de interpersoonlijke relaties. Dezelfde mensen die tijdens de vorige regeerperiode al heftig discussieerden, moesten een kiescampagne leiden. Zelfs tweemaal in zes maanden tijd. In de media kwamen telkens dezelfde kemphanen en –hennen aan het woord. Kiezers konden merken hoezeer deze mensen op elkaar uitgekeken waren. De verkiezingsuitslagen hebben de relaties waarschijnlijk niet bevorderd: de drie winnende partijen– PVDA, Groen en Vlaams Belang – zijn niet aan zet.

De verkiezingsnederlagen van de onderhandelaars wegen nu door. Juist wanneer een partijvoorzit(s)ter onder vuur ligt, heeft hij/zij er belang bij om de eigen toekomst veilig te stellen. Noël Slangen zegt het onomwonden in Knack: ‘Met een beetje cynisme zou je kunnen stellen dat deze formatie draait om de carrièreplanning van een tiental mensen. Niet om de inhoud.’

Iedereen kan het vaststellen, niemand heeft een alternatief. Jammeren over de kwaliteit van het politiek personeel heeft weinig zin. Dit zijn niet zozeer persoonlijke, dan wel structurele problemen. Juist omdat België zo complex is, kunnen persoonlijke dynamieken zo’n vlucht nemen. Terwijl uitgerekend deze partijvoorzitters de toekomst van het land moeten uittekenen.”