“Als je zwanger wordt, krijg je drie verhalen over moederschap te horen, die je doorheen de ervaring moeten loodsen. Er is het romantische verhaal: je kan een roze wolk verwachten. Op de fysieke uitputting of de radicale mentale aanpassing word je minder voorbereid. Wat je wel kan doen, is gaan shoppen: van de juiste doekjes en de gepaste meubelen tot de beste yoga-lessen. Een goede moeder koopt de juiste spullen! En dan zijn er psychologische diagnoses voor vrouwen die het te lastig hebben. Geen van deze drie opties vatten echter wat zwanger-of moederschap betekent. Ze herleiden de beleving tot een individuele uitdaging, wat het slechts ten dele is. Zo loopt het in een cultuur die amper gedeelde verhalen heeft over kernmomenten in het leven. Zo’n verhalen ontbreken; ze verbinden vrouwen doorheen generaties en zelfs culturen. Door zo’n vertellingen besef je dat je er niet helemaal alleen voorstaat; kinderen op de wereld zetten is letterlijk zo oud als de mensheid. Goede verhalen drukken ook de ambivalenties van zwanger-en moederschap uit; ze geven de mooie, maar ook hartverscheurende momenten weer. 

Ik denk bijvoorbeeld aan het klassieke verhaal van Demeter, godin van de landbouw en inspirator van de Eleusische mysteriën – de meest heilige en geheime religieuze rituelen in het Oude Griekenland. Demeter is ook de moeder van Persephone. Toen Persephone bloemen aan het plukken was, splitste de aarde open en verscheen Hades, de god van de onderwereld. Hij ontvoerde haar en maakte haar tot zijn vrouw. Demeter was radeloos. Maar niemand hielp haar om haar dochter te vinden. Woedend en verdrietig trok ze zich in een tempel terug. Haar rouw deed alle bomen en planten sterven. Hongersnood brak uit, en de goden ontvingen geen offers meer. Zeus gaf eindelijk toe, en verenigde moeder en dochter. Eén seizoen per jaar moest Persephone echter bij haar man doorbrengen; dat is de winter. In het verhaal komen heel wat gevoelens samen: verlatenheid, liefde, overgave, woede, verdriet. Demeter is geen passieve toeschouwer. 

Dergelijke verhalen zijn schaars. In de christelijke wereld is er Maria, die haar zoon vol toewijding opvoedt, en, in een later stadium, volgt. Die reis was uitputtend en pijnlijk – ze mocht haar zoontje in de tempel gaan ophalen, dat weten we – maar de goddelijke kracht maakt elke inspanning schijnbaar moeiteloos. Heiligheid creëert een afstand die onoverbrugbaar wordt. De gelovige kan Christus wel proberen na te volgen (‘imitatio Christi’), maar zal hem nooit evenaren. Het beeld van de zuivere, naar het woord van Thomas van Aquino, gelukzalige en waardige moeder helpt vrouwen niet écht. Integendeel, dat toonbeeld moeder vereenzaamt: wie tekortschiet, heeft het aan zichzelf te wijten. 

Feministes hebben de idee van de natuurlijke moeder – die meteen alleen liefde voelt en altijd weet wat te doen – al doorprikt.  Elisabeth Badinter, bijvoorbeeld, wees jaren geleden al op de maatschappelijke context van moederschap. De idee van de natuurlijke moeder heeft mannen jarenlang van hun betrokkenheid bij de opvoeding ontheven. Dat is aan het veranderen. En Elena Ferrante of Rachel Cusk tonen hoe beroerd het moederschap kan zijn. 

Maar daarmee zijn er nog geen verbindende verhalen. In deze onttoverde wereld hoor je als zwangere vrouw vooral de taal van de wetenschap, van tests en scans. De wetenschap heeft natuurlijk fantastische sprongen gemaakt, die de levenskwaliteit hebben verbeterd. Alleen zijn er geen woorden voor de beleving zelf. Die hoor je als zwangere vrouw ook niet bij  professionele medische begeleiders. Het lijkt zelfs een blinde vlek; alleen het fysieke lichaam telt.

Moederschap wordt nog meer een individuele ervaring, omdat het in een soort economische logica wordt opgenomen. Krijg je voldoende terug van je investering? Past het in jouw levensplan? Hoe moet je erin uitblinken? Een mens moet al presteren op het werk, en nog de perfecte ouder worden. Straks moet iedereen zijn leven laten evalueren door een of andere hoofdaccountant. Dat geldt evengoed voor vrouwen zonder kinderen, die zich lijken te moeten rechtvaardigen voor keuzes of lotgevallen die niemand wat aangaan.   Als je wel kinderen hebt, dan lijkt ouderschap me bij uitstek een moment tussen generaties, dat je leert met je eindigheid om te gaan. Je vervult die rol naar best vermogen, al het andere neem je erbij. En dan is het, noch Demeter noch Maria zullen me tegenspreken denk ik, een uitzonderlijke en een wonderlijke ervaring. “

Samen met Miranda Ulens (ABVV), Joachim Coens (Oud-partijvoorzitter CD&V), Jonathan Holslag (VUB) was ik uitgegooid in De Afspraak op Canvas met Phara de Aguirre.

Thema’s waren: de toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO, de vakbondspetitie voor koopkracht en de toekomst van CD&V.

Over de nieuwe voorzitter, Sammy Mahdi, en de toekomst van zijn partij verscheen een dag later mijn column in De Standaard.