“De Kobe Show”
Vorige week had Kobe Van Reppelen me te gast in ‘De Kobe Show‘ voor een lang gesprek over filosofie, inspiratie, denken en leven. Hier te beluisteren.
Vorige week had Kobe Van Reppelen me te gast in ‘De Kobe Show‘ voor een lang gesprek over filosofie, inspiratie, denken en leven. Hier te beluisteren.
Uitgeverij Boom heeft laten weten dat er een vierde druk op de markt is van mijn nieuwe boek!
Dit gesprek had plaats op 18 november 2020, in ‘De Afspraak‘ op Canvas met Phara de Aguirre. Diezelfde dag sprak ik ook over Machiavelli in ‘Pompidou‘ op Klara met Chantal Pattyn.
“Het orgieschandaal rond het Hongaarse Europarlementslid Jozsef Szajer klinkt als een cliché: een antihomo politicus wordt betrapt op een geheim feestje met alleen maar naakte mannen. Het blijft een mysterie: hoe kan iemand een politiek project en een morele code verdedigen die hemzelf als verderfelijk neerzetten? Szajer is de medeoprichter van Viktor Orbans partij Fidesz, eind jaren 80. Op dat ogenblik was hij eerder liberaal, wellicht in de zin dat hij anticommunist was. Toen Fidesz verder naar rechts evolueerde, ging Szajer daarin mee. Terwijl de Hongaar profiteert van een lgtbq+-vriendelijk klimaat in Brussel, voert zijn partij een antilgbtq+-beleid in eigen land.
Dat homo’s zelf een homofoob beleid steunen, is opmerkelijk, omdat de afkeer van homoseksualiteit vaak met onbekendheid gepaard gaat: mensen worden verdraagzamer naarmate ze meer mensen met diverse voorkeuren in het dagelijkse leven ontmoeten. De Italiaanse regisseur Ettore Scola maakte er het prachtige Una giornata particolare over. De film volgt de toevallige ontmoeting tussen de huisvrouw Antonietta (Sophia Loren) en de ontslagen, homoseksuele radiojournalist Gabriele (Marcello Mastroianni) in een Romeins appartementsgebouw. Dat gebeurt in mei 1938, op de dag dat Adolf Hitler zijn Italiaanse bondgenoot Benito Mussolini bezoekt. Alle buren uit het gebouw gaan naar de parade kijken. Maar de buurman staat op het punt zelfmoord te plegen, omdat hij zijn arrestatie vreest – onder het nazisme en het fascisme werden homo’s vervolgd. De huisvrouw is, zoals haar hele familie, een felle aanhangster van Il Duce. Maar wanneer ze de grappige, kwetsbare, humane buurman leert kennen, kantelt haar leefwereld.
Autoritaire regimes verafschuwen wat afwijkt van wat ze zelf als de norm beschouwen. Dat leidt vaak tot huichelarij, aangezien niet iedereen aan die normen beantwoordt. In een artikel over de zaak-Szajer verwijst deze krant naar Frédéric Martels werk Sodoma over het Vaticaan, waar een soortgelijke hypocrisie hoogtij viert. Na nauwgezet onderzoek stelt deze socioloog en journalist vast dat ‘hoe homofober een kardinaal is, des te groter de kans dat hij homoseksueel is’ (DS 5 december).
Martel onderstreept ook het belang van autoritaire denkkaders. Het hoofdstuk ‘De kruistocht tegen de gays’ belicht hoe de strijd tegen homo’s verergerde tijdens de jaren 80, onder het bewind van paus Johannes Paulus II. Die paus heeft nooit in een democratie geleefd, aldus Martel. Tegelijk bond hij de strijd aan tegen al te linkse invloeden binnen de Kerk. Dat zijn bondgenoten in die campagne hypocrieten zijn, is geen bezwaar. Priester Alfonso López Trujillo, bijvoorbeeld, werkte in Columbia mee met paramilitaire bewegingen die voorstanders van de bevrijdingstheologie elimineren. Hij werd, onder paus Johannes Paulus II, kardinaal en voorzitter van de pontificale raad voor de familie. In die functie voerde hij wereldwijd campagne tegen abortus, homo- en vrouwenrechten en tegen condooms als middel om aids te bestrijden. Intussen leidde de man een liederlijk leven met seminaristen, jonge priesters en mannelijke prostituees.
Het verband tussen autoritair denken, homofobie en hypocrisie duikt ook op in gecoördineerde onderzoeken van de universiteiten van Rochester, Essex en California. Homofobie zou sterker zijn bij individuen die de eigen homoseksuele verlangens niet erkennen of zichzelf niet beschouwen als homoseksueel (ondanks hun praktijken). Bij jongeren die opgroeiden in autoritaire huishoudens was het verschil tussen hun expliciete seksuele oriëntatie en hun impliciete reactie op prikkels het grootst. Jongeren met open, ondersteunende ouders hadden het makkelijker om hun seksuele oriëntatie te aanvaarden.
Sommige mensen die het moeilijk hebben om hun seksuele verlangens of identiteit te erkennen, kunnen zich bedreigd voelen door diegenen die hun verlangens wel beleven en hun identiteit opeisen. Hun homofobe reactie is een manier om een innerlijk conflict buiten henzelf te plaatsen, en de eigen angsten te onderdrukken. Het probleem ligt dan niet meer bij hen, maar bij de ander.
De onderzoekers benadrukken wel dat niet elke homofobe reactie tot die dynamiek te reduceren valt. Op dezelfde manier beschrijft Martel ook veel uiteenlopende seksuele belevingen en relaties in het Vaticaan.
Hypocriete verhalen zoals dat van Jozsef Szajer zijn indirect een pleidooi voor een open samenleving. Niet alleen omdat individuen er beter tegen discriminatie beschermd worden. Maar ook omdat een open leefwereld zelfaanvaarding makkelijker maakt. Als niemand wakker ligt van privaat beleefde voorkeuren, wordt niemand erop beoordeeld. En kan niemand ermee worden gechanteerd – want ook dat fenomeen treedt op in autoritaire contexten.”
Deze column verscheen in De Standaard op 10 december 2020.
Drie weken geleden verscheen ‘Machiavelli’s Lef. Levensfilosofie voor de vrije mens’ bij Uitgeverij Boom. En nu ligt de derde druk in de boekhandels…
Op maandag 30 november namen Joël De Ceulaer, prof Willem Lemmens (UA) en ikzelf deel aan ‘Nagedacht. Filosofen over het Nieuws’ in cultuurhuis De Warande, in Turnhout. Gastheer Jos Geysels verzorgde de inleiding.
In deze reeks praten telkens twee filosofen met de moderator over het nieuws. Andere deelnemers zijn onder meer Sigrid Sterckx en Jean Paul Van Bendegem, Alicja Gescinska en Stefan Rummens.
Deze editie was online, omdat de covid-19 maatregelen fysieke bijeenkomsten onmogelijk maken. Het weerhield Willem, Joël en mezelf er niet van honderduit te praten over de actualiteit; over het coronabeleid en de regering, de politiek in Amerika, Maradona en migratie.
De video van het volledige gesprek valt hier te bekijken.
“Al jaren volg ik politieke gebeurtenissen. Toch blijf ik na sommige verhalen nog verbijsterd achter. Na het bekijken van Lauren Greenfields indrukwekkende documentaire The kingmaker op Canvas, bijvoorbeeld, over Imelda Marcos, de nu 91-jarige weduwe van dictator Ferdinand Marcos. Ik begon te kijken vanuit een vreemd jeugdsentiment – ik herinner me de beelden van Imelda’s duizenden exquise schoenenparen. Die verzameling werd ontdekt, nadat het echtpaar in 1986 de Filipijnen hadden verlaten. Ik verwachtte een verhaal over een ijdele, spilzieke, voormalige schoonheidskoningin die het geluk had een ambitieuze man te huwen. Maar Imelda Marcos is veel meer dan dat. Ze is een ‘kingmaker’: zonder zelf kandidaat te zijn, bepaalt ze wie het hoogste ambt mag vervullen. Nu probeert ze haar weinig opmerkelijke zoon Bongbong Marcos in het zadel te helpen.
Lauren Greenfield, bekend van gelauwerde documentaires, zoals The queen of Versailles, Generation wealth en de korte clip #likeagirl, bouwt haar verhaal zorgvuldig op. Het begint in 2014; vanuit haar wagen geeft Imelda geld aan straatkinderen. Ze jammert over voorbije glorie en haalt herinneringen op aan haar ‘droomhuwelijk’. De kijker verneemt dat ze een onbetrouwbare getuige is: toenmalige omstanders beschrijven de seriële ontrouw van haar man. De dictator stuurt zijn vrouw wel op buitenlandse missies; oude foto’s tonen een betoverend uitziende ‘first lady’, die danst met de Amerikaanse presidenten Richard Nixon, Gerald Ford en Ronald Reagan. Ze keuvelt met Saddam Hoessein, Moammar Kadhafi en Mao Zedong. Met zoetgevooisde stem beweert ze niet te begrijpen waarom die mannen zo’n slechte reputatie hebben – zij heeft alleen charmante mannen ontmoet.
Dan kantelt het verhaal. De slachtoffers van Marcos’ dictatuur komen aan het woord, vooral onder de militaire ‘staat van beleg’ tussen 1972 en 1986. Tienduizenden mensen werden toen opgesloten en gefolterd, duizenden vermoord. In die periode roofde en plunderde de familie Marcos. Tegen 1986 had ze tien miljard dollar ontvreemd (in valuta van weleer) en naar het buitenland gesluisd.
In haar luxueuze appartement vergoelijkt Imelda haar excessieve levensstijl als een vorm van moederlijke liefde. Daar komt ze herhaaldelijk op terug: ze was de moeder van de natie. Liefde kan niet gemeten worden en vrijheid is belangrijk, zegt ze. Daarom had ze bijvoorbeeld een safaripark met Afrikaanse dieren opgericht op een eiland in de Zuid-Chinese Zee. Dat de arme, lokale bevolking moest opkrassen om de dieren niet te verstoren, was bijzaak.
Lauren Greenfield vraagt Imelda onverschrokken naar haar rol bij het politieke geweld. Heeft ze samen met generaal Fabian Ver de opdracht gegeven om oppositieleider Benigno Aquino in 1983 te vermoorden? Onverstoorbaar antwoordt de oude vrouw dat ze niets met lelijke dingen te maken heeft. Bewijzen zijn er niet. Maar de laffe moord ontketende zoveel verzet dat de familie Marcos moest vertrekken: in 1986 wordt Benigno’s weduwe, Cory Aquino, tot president verkozen.
Dat was min of meer bekend, maar Greenfield heeft een opmerkelijke onthulling in petto: de teruggekeerde familie Marcos heeft de campagne van dictator Rodrigo Duterte in 2016 gesteund. Dutertes populistische revolte biedt helemaal geen alternatief voor corrupte elites. Zijn verkiezing vertoont overeenkomsten met die van Donald Trump in datzelfde jaar: een schijnbare buitenstaander verovert de natie. Deze ‘sterke’ man spreekt de taal van het volk en speelt in op het ongenoegen bij de bevolking, maar eigenlijk behoort hij tot de rijkere elite. Hij verspreidt fake news via sociale media en misbruikt zijn positie om medestanders te benoemen in juridische instellingen. Duterte wil elke legitieme oppositie in de kiem smoren. In enkele jaren werden al meer dan 30.000 Filipino’s buitengerechtelijk geëxecuteerd.
Onder Duterte kan de familie Marcos haar politieke opgang voortzetten. Met haar fortuin corrumpeert ze lokale politici en arme kiezers; via sociale media verspreidt ze fake news en belooft ze de Filipijnen opnieuw ‘groot’ te maken.
Imelda mag dan stokoud zijn, ze begrijpt heel goed in welke tijd ze leeft. ‘Perceptie is echt, de waarheid is dat niet’, stelt ze onbewogen. IJzingwekkend.’
Deze column verscheen in De Standaard op donderdag 26 november 2020.
Het boek verscheen op vrijdag 13 november. Intussen is er een tweede druk van het nieuwe boek, ‘Machiavelli’s Lef. Levensfilosofie voor de vrije mens’ beschikbaar bij Boom en in de (onafhankelijke) boekhandel.
Op woensdag 18 november 2020 was ik de (enige) gast in het radioprogramma ‘Pompidou‘ op Klara met Chantal Pattyn. Het werd een gesprek over mijn nieuwe boek, ‘Machiavelli’s Lef‘, politiek, Frankrijk en het leven als schrijfster…
Op 18 november zat ik bij Phara de Aguirre in de studio van ‘De Afspraak‘ op Canvas, om over mijn boek ‘Machiavelli’s Lef‘ te praten.
Andere gasten waren Carl Devos over de politieke actualiteit en Jurgen De Landsheer, Korpschef Politiezone Brussel Zuid, over het geweld tegen de politie in Brussel.