Vlak voor de verkiezingen vroeg het maandblad ‘Mo*‘ me om even na te denken over kiezen zelf. Wat willen burgers? Hoe kiezen ze? Denken ze ‘vrij’?

“Wegwijs in het labyrint van de menselijke keuzes

Ervaren politici weten dat kiezers niet stemmen voor wat politici al gerealiseerd hebben, maar voor wat ze beloven. Kiezers worden niet gedreven door dankbaarheid. Vaak steunen ze zelfs partijen die amper iets hebben bewezen, zodra die partijen hun een betere toekomst voorspiegelen. Wat weten we eigenlijk over het maken van keuzes op verkiezingsdag?

Machiavelli wist het al in Il Principe: de leider die dankbaarheid verwacht voor zijn genereuze maatregelen begrijpt niet dat mensen snel wennen aan wat ze al kregen. Daarom is vrijgevigheid voor een prins niet zonder gevaar: indien hij zijn dure grootmoedigheid niet kan volhouden, verliest hij onvermijdelijk aan populariteit.

Onbewust kiezen

De kiezer besluit vaak op basis van zijn eigenbelang; hij denkt aan wat hij kan krijgen. Maar volgt hij dat eigenbelang dan op een rationele manier? Filosofen als Montaigne, Pascal, Hume en Nietzsche hebben de alleenheerschappij van de rede allang onttroond: emoties, passies, frustraties zijn minstens even bepalend. En vandaag wijst de wetenschappelijke psychologie in dezelfde richting: we zijn veel minder baas in eigen huis zijn dan we zelf denken.

In Thinking Fast and Slow onderscheidt Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman twee systemen van de geest. Het eerste systeem is snel, intuïtief en spontaan. Het tweede is bewust, vraagt aandacht en inspanning. We denken dat we vooral gebruik maken van het tweede, maar heel vaak luisteren we meteen naar het eerste. De geest is een machine die graag en makkelijk conclusies trekt. Continue Reading ›