Posts filed in De Balie

Filosofie

Over Michael Boelgakov ‘De Meester en Margarita’ in ‘De Balie’, 1 mei 2022

Op zondagavond 1 mei nam ik deel aan een gespreksavond over Michael Boelgakov roman ‘De Meester en Margarita’ in De Balie te Amsterdam. Het werd een heel bijzondere avond, met theater, gesprekken en analyses. Je kan die op de site van vimeo opnieuw zien.

“Het is een van de beroemdste boeken uit de wereldliteratuur: De Meester en Margarita van Michael Boelgakov. Met zijn satirisch en magisch-realistische verhaal vol duivels, zwarte katten en religieuze figuren gaf Boelgakov scherpe kritiek op de Sovjetmaatschappij uit de jaren dertig waar kunstenaars en andersdenkenden massaal de mond werd gesnoerd. Zijn kritiek is actueler dan ooit. De Balie en Orkatercollectief KONVOOI verkennen op het podium samen met vertaler Nina Targan Mouravi, literatuurwetenschapper Philip Westbroek en politiek filosoof Tinneke Beeckman de actualiteit van deze cultroman met gesprek, theater en muzikale intermezzo’s. Hoe moeten we vanuit het nu kijken naar Boelgakovs literair verzet tegen een autocratisch regime?

De Meester en Margarita De Balie x Orkater over de actualiteit van kunst en verzet from De Balie TV on Vimeo.

Michael Boelgakov (Kyiv, 1891 – Moskou, 1940) schreef tot vlak voor zijn dood aan zijn meesterwerk. Pas 26 jaar na zijn overlijden werd De Meester en Margarita in zwaar gecensureerde versie uitgegeven in Rusland en zorgde voor een wereldwijde sensatie en vormden een inspiratiebron voor talloze kunstenaars.

Het talentvolle Orkater/De Nieuwkomers KONVOOI onderzoekt in hun bewerking van Boelgakovs werk hoe de mens zich staande houdt in een wereld waarin waarheid haar waarde verloren lijkt te hebben. De bejubelde voorstelling is opnieuw te zien in het theater van 8 april t/m 21 mei.

Nina Targan Mouravi is vertaler, portrettist en ontwerper. Ze werd geboren in Georgie en groeide op in Moskou in een kunstenaarsfamilie. Sinds 1991 woont ze in Nederland. Ze stelde meerdere bundels samen met haar vertalingen van Georgische en Russische poëzie.

Tinneke Beeckman is politiek filosoof en columnist bij De Standaard. In haar werken Macht en Onmacht, Door Spinoza’s lens en Machiavelli’s les schrijft ze over thema’s als macht, waarheid en democratie.

Philip Westbroek is literatuurwetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doceert letterkunde en filosofie bij onder meer de vakgroepen theaterwetenschappen, slavistiek en religie binnen de faculteit der geesteswetenschappen.

Orkater/De Nieuwkomers is een talentontwikkelingsprogramma specifiek gericht op muziektheater. Muziektheatergezelschap Orkater is in 2006 gestart met de Nieuwkomers waarbij jonge professionele theatermakers de gelegenheid krijgen om binnen Orkater hun eigen muziektheatervoorstelling te maken.

Tags:
, , , , , , , , , , ,
Filosofie

“Grote Denkers – Ayn Rand”, in De Balie, 20 juni 2019

Op donderdag 20 juni was ik te gast in De Balie, Amsterdam voor een avond rond de denker Ayn Rand, in een hele reeks over vrouwelijke denkers.

Mij werd gevraagd in dialoog te gaan met Rand over ethiek.

De hele avond kan je hier opnieuw bekijken. Merlijn Geurts maakte ook korte fimpjes met interviews en stellingen van Rand.

Andere sprekers waren Kate Sinha  (kunstcritica, archeologe) over kunst, en Floor Rusman (historica, journaliste) over politiek.

Dus legde ik uit waarom ik Rands ethiek zelf niet inspirerend vind, maar die van Spinoza wel. Nochtans delen ze schijnbaar drie ideeën: de Joods-christelijke God bestaat niet, de mens is op zichzelf aangewezen in dit universum, en de rede is belangrijk in de weg naar vrijheid. Toch zijn de verschillen fundamenteel.

Daarbij probeer ik wel de fascinatie voor Rand te begrijpen, en leg ik enkele verbanden met de samenleving vandaag.

Over Ayn Rand geef ik meer uitleg in mijn boek ‘Macht en Onmacht‘.

 

 

Tags:
, , , , , , , ,
Filosofie

“Michael Ignatieff in Amsterdam”, 26 jan. 2019

Op zaterdag 26 januari had ik de eer en het genoegen om de inleidende lezing te verzorgen voor Michael Ignatieff, in gesprek met Yoeri Albrecht in De Balie te Amsterdam.

De hele avond kan je opnieuw bekijken op de site van De Balie.

Zijn de Europese democratieën in beroering?

Michael Ignatieff, rector van de Central European University, en auteur van heel wat spraakmakende werken, sprak over de crisis van de huidige democratie, populisme, Hongarije, de Europese Unie, maar ook over zijn ervaringen als politicus en schrijver.

 

Het werd een heel inspirerende, boeiende interactie, ook met het publiek dat enkele rake vragen stelde over solidariteit, idealisme en de toekomst van Europa.

 

 

Aanraders van Michael Ignatieff:

  • ‘Gewone deugden’, over welke gewone deugden helpen om de chaos te beperken, met verslagen van bezoeken aan Brazilië, Los Angeles, New York, Japan en vele andere plekken
  • Isaiah Berlin:  A Life – biografie van Isaiah Berling
  • ‘Fire and ashes’ – Vuur en as – over Ignatieffs bikkelharde, ontnuchterende ervaringen in de Canadese politiek.

 

Tags:
, , , , , , , , , , , ,
Filosofie

Lezing over Menno Ter Braak, Amsterdam 24 jan. 2018

“Ressentiment als motor van de democratie?”

Op woensdag 24 januari gaf ik een lezing over Menno Ter Braak, ressentiment en het nationaal-socialisme in De Balie, Amsterdam.

Krijn Ter Braak, neef van Menno, gaf ook een korte lezing. En er volgde een debat na mijn lezing, met Chris Rutenfrans (De Volkskrant). Moderator was Ianthe Mosselman.

“Sinds de opkomst van politici zoals Pim Fortuyn, Geert Wilders en Donald Trump krijgt Menno Ter Braaks analyse van het ressentiment vernieuwde aandacht. De vraag is of de insteek van de populistische partijen overeenkomsten vertonen met het ‘pure ressentiment’ van het nationaal- socialisme dat Ter Braak in Het nationaal-socialisme als rancuneleer beschreef. En er zijn wel degelijke enkele boeiende raakvlakken. Maar een dieperliggend probleem is interessanter: het ressentiment is volgens Ter Braak juist niet op één politieke ideologie of partij toepasbaar; het maakt deel uit van een bredere culturele stroming, eigen aan de democratie. Meer nog, juist dat democratische gelijkheidsideaal zet aan tot ressentiment, omdat een werkelijke gelijkheid niet kan worden gerealiseerd; mensen zijn nu eenmaal ongelijk in hun talenten en vermogens. De kloof tussen ideaal en realiteit genereert een permanente bron van onmacht en rancune. Hierin heeft het christelijke gelijkheidsideaal een grote rol gespeeld, met de idee dat allen gelijk zijn voor God. Uit deze voorstelling zijn dan de democratische, liberale, christendemocratische en socialistische idealen voortgevloeid.”

De lezing kan je bekijken via ‘De Balie‘, of op vimeo.

Hier is de volledige tekst:

“Menno Ter Braak schreef zijn essay in 1937. Hij viseert Musserts NSB en Duitse nazisme. Toch is zijn essay meer dan een kritiek op deze politieke partijen. Hij zoekt naar een antwoord op een dieperliggende vraag: hoe valt het ressentiment – eigen aan de democratie – te bestrijden? Het is erg verleidelijk ressentiment aan een politieke tegenstander toe te schrijven, of die nu bij het linkse of het rechtse kamp hoort. Maar wie dat doet, geeft zelf blijk van onmacht tegenover de heersende politieke cultuur. En wie de tegenstander als moreel verwerpelijk neerzet, maakt juist geen doordachte politieke analyse. Zoals Frederik Jameson opmerkt, dient het begrip ressentiment dan zelf een politieke functie. Continue Reading ›

Tags:
, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
Europa

Debat over Europa en de Franse Revolutie, met Frank Furedi ea

UnknownDonderdagavond nam ik in Amsterdam (de balie) deel aan een debat over het belang van de Franse Revolutie en de toekomst van Europa, samen met Frank Furedi, Tomas Vanheste en Ulrike Guérot. Tim Wagemakers modereerde.

Eerst sprak Tomas Vanheste over een toneelstuk ‘ça ira’. Dan gaf Furedi een lezing over zijn column ‘The spectre of democracy‘. Ik was dan respondent op Furedi’s interventie. Daarna zaten we samen voor het debat.

Volgens Furedi luistert de elite in Europa amper naar de bevolking. Die erfenis van wantrouwen jegens het volk koppelt hij aan de Verlichting – vele filosofen pleitten wel voor Revolutie, maar stonden toch argwanend jegens de irrationele massa. Toch is hun houding onvergelijkbaar met het pleidooi voor een technocratische elite die veel denkers vandaag houden in Europa.

In mijn interventie bekeek ik enkele Verlichtingsdenkers – en politieke denkers tout court – die volksinspraak wel degelijk cruciaal vonden.

In het debat kwam ook Ulrike Guérots positie duidelijk naar voren: zij pleitte voor een Europese republiek, waarbij de natiestaten worden afgeschaft. Hierover verscheen zopas haar werk ‘Warum Europa eine Republik werden muss!’.

Kortom, uiteenlopende visies kwamen pittig maar rustig aan bod. Tim Wagemakers begeleidde het geheel op een uitstekende manier. Aan het einde komen vragen uit het publiek, met enkele opmerkelijke tussenkomsten.

Het filmpje van het debat van je zien door op deze link naar de balie te klikken.

Schermafbeelding 2016-06-04 om 13.07.48

 

Tags:
, , , , , , , , , , , ,