“Heel wat incompetente mannen worden leiders, schrijft professor bedrijfspsychologie Tomas Chamorro-Premuzic in een nieuw boek (25/05 DS). Deze stelling klinkt vrij aannemelijk voor wie regelmatig de televisie aandraait en naar het nieuws kijkt. We volgen te graag mensen die zelfvertrouwen en charisma uitstralen, aldus de professor. Maar vaak overschatten uitgerekend deze mensen hun competenties. We kiezen dus voor narcistische types, die schade berokkenen aan bedrijven en landen.

Vrouwen kunnen ook zo’n overmoedig type zijn, bedacht ik nadat ik het interview had gelezen. Een spectaculair voorbeeld is Elizabeth Holmes, de CEO van het failliete ‘Theranos’. Op 19-jarige leeftijd stopte deze briljante studente met haar studie geneeskunde aan Stanford University, nabij Silicon Valley. Ze richtte een bedrijf op waarmee ze een revolutionaire technologie wilde ontwikkelen: een draagbaar toestel zou uit één druppel bloed honderden ziektes kunnen detecteren. Zo zouden patiënten zelf hun bloedtests kunnen uitvoeren. De gezondheidszorg zou miljarden dollars besparen.

Voor haar sprookje kreeg ze de steun van haar professor, en een hele resem machtige, rijke mannen, waaronder venture kapitalist Tim Draper, oud-ministers Henry Kissinger en George Shultz, en mediamagnaat Ruport Murdoch. Zij investeerden miljoenen dollars in haar project. Holmes’ succesverhaal bracht haar in contact met de Clintons en met de Obama’s.

Haar bedrijf was op zijn hoogtepunt tien miljard dollar waard. Tot de journalist John Carreyrou van de Wall Street Journal enorme fraude begon te ontmaskeren: Theranos had een bloedtest op de markt gebracht die niet werkte, wat mensenlevens in gevaar bracht. Ondertussen belaagden en bedreigden de advocaten van Theranos werknemers die in afschuw het bedrijf hadden verlaten. Daarom kon Holmes jarenlang staalhard blijven liegen.

Opmerkelijk is dat die investeerders miljoenen dollars ophoestten, zonder voorafgaand wetenschappelijk of financieel onderzoek. Zij volgden hun buikgevoel. Holmes leek de perfecte wetenschapper en entrepreneur. Ze beantwoordde aan het plaatje van de goede leider: ze nam risico’s, werkte met passie en lef. Ze straalde van vertrouwen: ‘je moet zelf geloven dat je iets groots kan bereiken’, zegt ze in een interview. Dat bepaalt of je anderen kan overhalen.

Dit lijken leiderschapskwaliteiten, maar ze zijn het niet. Echte leiders houden rekening met anderen, baseren zich op degelijke kennis en staan open voor kritiek. Maar zij halen de top vaak niet. Daarbij speelt een ander verschijnsel: sommige bekwame mensen onderschatten zichzelf. Zij lijden aan het ‘impostor syndrome’, het fraude-syndroom: ze denken dat ze frauderen, dat ze hun positie aan toeval of geluk danken, en dat anderen hen overschatten. Ze worden geplaagd door twijfels, al werken ze integer en toegewijd. Vaak hebben ze weinig zelfvertrouwen, omdat hun werkethos op een zelfkritische houding is gebaseerd. Ze hebben ook zo veel kennis dat ze goed weten dat ze veel dingen niet weten.

Zeer bekwame mensen kunnen dus voeling hebben met hun eigen onkunde. Daarvan hebben incompetent én overmoedige mensen geen last. Zij voelen zich altijd de juiste persoon op de juiste plaats, al volstaat een korte kritische blik om hieraan te twijfelen.

Hoe kan je zo’n incompetente, narcistische types herkennen? Uit Carreyrou’s spannende boek ‘Bad blood. Secrets and lies in a Silicon Valley Startup’ vallen drie tips te distilleren. Continue Reading ›