Samen met Hans Achterhuis ben ik voorzitter van het Vlaams Nederlands Forum voor Filosofie. We schreven deze tekst over het belang van filosofie.

“Is filosofie een achterhaalde discipline? Kan ze alleen maar wachten tot de wetenschappen en technocraten échte antwoorden geven, en is ze daardoor haar relevantie verloren? Wij durven dat sterk te betwijfelen. Gedegen filosofisch onderzoek – zowel binnen als buiten de academische wereld, niet alleen als afzonderlijke discipline maar vooral ook in relatie met wetenschap en maatschappij – blijft fundamenteel. Voor een vreedzame en bloeiende samenleving is een filosofische basishouding belangrijk: kritisch kunnen staan tegenover zichzelf en de eigen meningen, met inlevingsvermogen naar anderen kunnen kijken en zich samen met anderen afvragen hoe een nationale en mondiale samenleving in de eenentwintigste eeuw gestalte kan krijgen.

Toch lijkt filosofie geen vooruitgang te kennen zoals de andere wetenschappen. Maar we merken de vooruitgang van de filosofie niet goed, omdat we zelf samen met het filosofische denken veranderen. We beschouwen veel dingen en situaties als vanzelfsprekend, terwijl die eigenlijk slechts dankzij eeuwenlange filosofische debatten tot stand zijn gekomen. Zo hebben de idealen van de verlichting, die uit hard bevochten revoluties zijn voortgesproten, fundamenteel tot meer kritisch denken en open debat geleid. Velen hebben die waarden intussen verinnerlijkt, waardoor het herhalen of beklemtonen van deze ideeën overbodig kan lijken. Voor elke nieuwe generatie moeten we die verworven erfenis echter herbronnen. Zo kan Europa ook in de toekomst op die dynamische waarden van vrijheid, rechtvaardigheid en solidariteit terugvallen wanneer bepaalde ontwikkelingen foutlopen, bijvoorbeeld door geweld en oorlog, dictatuur en onderdrukking of andere fasen van geestvernauwing.

Wat betekent dat voor vandaag en morgen? Dat betekent niet, zoals te vaak als tegenwerping wordt geformuleerd, dat de geschiedenis van de filosofieën niet relevant zou blijven. Integendeel: om een gefundeerd alternatief te vinden voor een traditie, is een grondige kennis hiervan juist nodig. Daarom blijft ook de aandacht voor de geschiedenis van de wijsbegeerte onontbeerlijk. Wie de verschillende tradities niet leert kennen, kan alleen hedendaagse of (andere) monomane ideeën herkauwen.

Vrijheid is een kernbegrip in de westerse cultuur. Continue Reading ›