Knack-journalist Pieter Van Nuffel vroeg me over een nieuw, controversieel wetenschappelijk tijdschrift. Ook met reacties van Francesca Minerva en Patrick Loobuyck.

Het verscheen op 17 november 2018 op de website van Knack.

“Een internationale groep filosofen wil ‘de academische vrijheid redden’ met een tijdschrift waarin wetenschappers onder een pseudoniem controversiële ideeën kunnen publiceren. Waarom hebben academici het gevoel dat zo’n tijdschrift nodig is? En hoe terecht is dat gevoel?

Een wetenschappelijk tijdschrift oprichten waarbij het uit de naam duidelijk is dat controversiële ideeën welkom zijn: met dat plan liep Francesca Minerva, bio-ethicus aan de UGent, al enkele jaren rond. Vorig jaar stapte ze er mee naar Jeff McMahan, moraalfilosoof aan de universiteit van Oxford, en naar Peter Singer, de Australische filosoof die bekend is om zijn standpunten rond dierenrechten.

McMahan en Singer reageerden positief. De drie stelden een diverse redactieraad samen bestaande uit veertig leden, waarin zowel progressieve als conservatieve denkers vertegenwoordigd zijn. ‘The Journal of Controversial Ideas’ zag het levenslicht. In de loop van volgend jaar moet het eerste nummer verschijnen.

Wetenschappers van verschillende disciplines kunnen onder een pseudoniem een artikel insturen, waarbij ze zelf moeten duidelijk maken waarom hun idee controversieel zou zijn. Als hun artikel na peer-review geselecteerd wordt, dan krijgen ze een certificaat. Daarmee kunnen ze bij een sollicitatie bewijzen dat zij wel degelijk de auteur zijn, zonder dat hun naam op het internet gekoppeld wordt aan hun controversieel idee.

Het tijdschrift zal niet misbruikt kunnen worden door klimaatontkenners of pseudowetenschappers, verzekert Minerva. “We verwelkomen enkel zorgvuldig beargumenteerde papers die onderbouwd zijn door wetenschappelijk bewijs. Er zal ook maar één nummer per jaar verschijnen, precies om die kwaliteit te kunnen verzekeren.”

Volgens de Italiaanse filosofe is zo’n tijdschrift nodig omdat de vrije intellectuele discussie over delicate kwesties nu wordt belemmerd door een cultuur van angst en zelfcensuur. “Mensen zijn bezorgd over de mogelijke gevolgen als ze een controversiële paper schrijven en dat weerhoudt hen ervan om bepaalde onderwerpen te behandelen. De voorbije jaren hebben we ook gemerkt dat er steeds meer negatieve reacties komen op de publicatie van artikels die als controversieel beschouwd worden”, vertelt Minerva.

Dat ondervond ze zelf voor het eerst in 2012, nadat ze in een artikel in het gerenommeerde tijdschrift The Journal of Medical Ethics de mogelijkheid van ‘postnatale abortus’ naar voren had geschoven. Minerva en haar co-auteur Alberto Giubilini argumenteerden dat een pasgeboren baby dezelfde morele status heeft als een foetus en dus logisch gezien mag gedood worden onder dezelfde voorwaarden waaronder abortus is toegelaten. De twee kregen een storm van protest over zich heen. “Er zaten toen honderden doodsbedreigingen in mijn mailbox. Zes jaar na de publicatie ontvang ik er nog steeds”, vertelt Minerva.

“Ik kon destijds moeilijk inschatten wat er op mij zou afkomen, maar mocht ik zelf de gelegenheid gehad hebben om mijn artikel onder een pseudoniem te plaatsen, dan zou ik dat gedaan hebben”, vertelt ze.

Volgens Minerva zijn de verontwaardigde reacties sindsdien alleen maar toegenomen, onder meer door de rol van sociale media. “Het gaat niet enkel om mensen die boos worden nadat ze iets over bepaald onderzoek in de krant hebben gelezen of op het internet hebben zien passeren, maar ook om academici die eisen dat bepaalde papers teruggetrokken worden. Daarbij komt vaak ook de hoofdredacteur van het tijdschrift waarin die papers gepubliceerd worden, onder vuur te liggen”, vertelt ze.

Zo werd vorig jaar een artikel gepubliceerd in Hypatia: A Journal of Feminist Philosophy, waarin de Canadese filosofe Rebecca Tuvel de idee van ‘transracialiteit’ verdedigde. “Als we de beslissingen van transgenders accepteren om van geslacht te veranderen, dan zouden we ook moeten accepteren dat mensen van etniciteit veranderen”, was haar redenering.

Op sociale media volgde meteen een heksenjacht. Tuvel werd er weggezet als transfoob en racistisch. In een open brief eisten meer dan 800 academici dat het artikel zou teruggetrokken worden. Eén lid van het editorial board van Hypatia verontschuldigde zich en besliste op te stappen, de rest van de redactie kon uiteindelijk wel weerstaan aan de druk.

Onder de ondertekenaars van de open brief bevonden zich ook twee academici die drie jaar eerder in Tulers dissertatiecommissie zaten en dus moesten oordelen over de kwaliteit van haar doctoraatsonderzoek.

Het zijn dan ook vooral jonge mensen zonder vaste positie die vrezen dat ze hun vingers (of hun carrière) gaan verbranden aan een controversiële paper, meent Minerva. “Ik hoor mensen vaak zeggen dat ze een welbepaald onderwerp zouden willen onderzoeken, maar ermee gaan wachten tot ze een vaste positie bemachtigd hebben of zelfs tot ze op emeritaat zijn.”

“Dit is inderdaad een probleem”, bevestigt de Vlaamse filosofe Tinneke Beeckman. Continue Reading ›