Lezing ‘Spinoza en Machiavelli’, voor Vereniging het Spinozahuis

Op 27 maart gaf ik een zoom-lezing over ‘Spinoza en Machiavelli’ voor de Vereniging het Spinozahuis.

Spinoza is karig met complimenten, maar hij noemt Machiavelli in het Politiek Tractaat de ‘zeer wijze, zeer sluwe Florentijn’. Spinoza was ook voorstander van democratie, en schreef een bruikbare Ethica’. Voor hem was Machiavelli dan ook denker van de vrije republiek, geen cynisch machtsdenker.

In deze lezing geef ik de context van Spinoza’s citaten, en analyseer ik welke lessen Machiavelli te bieden had.

Er waren ongeveer 160 inschrijvingen – na mijn lezing stelden enkele aanwezigen boeiende vragen, die ook opgenomen werden.

Over Spinoza schreef ik ‘Door Spinoza’s Lens’ (2012, Pelckmans – 6e druk, nog beschikbaar) en in november verscheen ‘Machiavelli’s Lef‘ (4e druk).

Spinozadag 2016 te Amsterdam, op 27 nov

spinozadag-9-plaatjeOp zondag 27 november spreek ik in Amsterdam over de actualiteit van Spinoza’s politieke filosofie, tijdens de ‘Spinozadag’ van de Amsterdamse Spinozakring. Andere sprekers zijn de Ierse filosoof David Kenning en schrijfster Nelleke Noordervliet.

Zaal open: 11.30 uur
Aanvang programma: 12.00 uur (tot ± 15.45 uur)
Plaats: Paradiso, Weteringschans 6-8, Amsterdam
Toegang: € 15 (studenten betalen € 10)

“In het Theologisch-politiek Traktaat roemt Spinoza het 17e eeuwse Amsterdam als voorbeeld van een staat die succesvol vrijheid van denken en uiting heeft toegestaan ook al bestaan er tussen burgers grote verschillende opvattingen over religieuze zaken. Dit in tegenstelling tot de meeste staten die met repressie en geweld de eenheid van waarden probeerden af te dwingen.
De opkomst van het religieus terrorisme en de oorlogen binnen de Islam aan de grenzen van Europa maken Spinoza’s denkbeelden over de inrichting van een stabiele staat en de democratie opnieuw actueel.
Een vrije samenleving werkt volgens hem alleen als een overheid zich zodanig opstelt dat de belangen van de burgers bevorderd worden en als burgers ondervinden dat zij binnen de gemeenschap profijt van elkaar ondervinden en zich tegelijk beschermd weten.
Op deze Spinozadag stellen we ons de vraag hoe om te gaan met de verschillen in religie en levenswijze, als burgers en als stad Amsterdam en of Spinoza’s denkbeelden daarbij nog van toepassing zijn. Continue Reading ›

Lezing Machiavelli op 22 februari volzet – nieuwe lezing om 15.00 uur

imagesOp zondag 22 februari 2015 geef ik om 11.00 uur een lezing over Niccolo Machiavelli, in filosofiehuis ‘Het Zoekend Hert‘, te Antwerpen.

Aangezien de zaal hiervoor volzet is, geef ik dezelfde lezing opnieuw, om 15.00 uur, op dezelfde dag. Inschrijven kan op mailadres hetzoekendhert@gmail.com. Inkom bedraagt 9 euro.

De hele reeks heet ‘Pijn en plezier van het politieke dier’: zie programma van het zoekend hert.

image

Lezing Machiavelli, in reeks “Pijn en Plezier v/h Politieke Dier”, te Antwerpen

“Pijn en Plezier van het politieke dier” is een reeks lezingen bij Het Zoekend Hert, Antwerpen, telkens op zondag, één keer per maand. De lezingen beginnen om 11.00 uur, in  Koninklijkelaan 43, 2600 Berchem-Antwerpen. Inkomprijs is 9 euro.

De eerste lezing is op 25 januari: Josine Blok spreekt over Aristoteles.

Op 22 februari geef ik een lezing over Machiavelli.

Dan volgen Wessel Krul, over Hobbes (22 maart); Hans Achterhuis over Hannah Arendt (19 april); Frank Ankersmit over Habermas (17 mei); Ronald Tinnevelt over Martha Nussbaum (7 juni) en Manu Clayes en Bleri Lleshi sluiten af (21 juni).

Inschrijvingen op hetzoekendhert@gmail.com

image

 

 

 

 

‘De hemel verdienen’, column DS, 15 dec 2014

“In de weekendkrant stond een lezenswaardig interview met ex-jihadist Elias T. (DS 13 december). Hij sloot zich aan bij radicale fundamentalisten en vertrok naar Syrië om Assad te bestrijden. Hij was goed opgeleid en had een goede job. Zijn verhaal staat haaks op het beeld van de laagopgeleide, werkloze moslimjongen zonder perspectief, die ten prooi valt aan fundamentalisme.
Elias T. is geen uitzondering: veel ‘wereldberoemde’ jihadi’s zijn hoogopgeleid en welvarend. Volgens de antropoloog Scott Atran is de kans op jihadisme veel groter bij idealistische moslims dan onder gemarginaliseerden en bezitslozen.

Nochtans worden frustratie, discriminatie, werkloosheid en gebrek aan perspectief systematisch geduid als de voedingsbodem van het jihadi-fundamentalisme. Elias T. toont hoe eenzijdig die verklaringen zijn.

Wie over fundamentalisme in het Westen nadenkt, heeft nog andere vragen. Continue Reading ›

Rousseau, ‘De Wandelende Paradox’ – debat in Antwerpen

UnknownEigenlijk verscheen het boek al vorig jaar. Maar het werd vorige donderdag voorgesteld in Antwerpen: Rousseau, de Wandelende Paradox (Paul De Hert, red./Pelckmans 2013). En, lezer, laat u niet afschrikken door de nogal bizarre cover – het is een zeer degelijk boek.

Ik modereerde het debat over de filosoof met drie heren:

Paul De Hert sprak vooral de politieke Rousseau, en de inspirerende kracht van zijn werk. Hij verwees ook naar een artikel van Quentin Skinner, die het verband legde tussen Rousseau en de privacy-vragen sinds Snowdens revelaties. Het artikel van Paul De Hert in de bundel beantwoordt enkele fundamentele vragen over Rousseau’s vrijheidsidee: welke bescherming heeft de burger nog in een politieke theorie die een ‘dwang tot vrijheid’ kent?

Paul Pelckmans interesseert zich vooral voor Rousseau’s autobiografische werken. Zijn artikel belicht de ‘Confessions’. Die zijn niet gewoon een ‘Mémoires’, maar een biecht: Rousseau geeft zichzelf de absolutie… Dat is nog maar het begin van Pelckmans’ artikel, dat overtuigend toont hoe gewaagd, controversieel en modern Rousseau’s werk is. Een aanrader.    Continue Reading ›

‘Blaise Pascals les over Leiderschap’ – Column DS

images-1Leiders – zoals koningen, bankiers en politici – houden zich volgens de filosoof Blaise Pascal (1623-1662) best aan twee gedachten: dat het sociale aanzien dat ze genieten vrucht is van toeval. En dat ze ondertussen maar best in het geheim beseffen dat ze zijn zoals alle andere mensen.

Stel, schrijft Pascal, dat een schipbreukeling aanspoelt op een eiland. De eilandbewoners denken dat hij hun natuurlijke vorst is. De gelukkige “Robinson Crusoë” wordt meteen gekroond en bejubeld. Continue Reading ›

Over ‘Hannah Arendt’ – de film en de filosofe

1010092_nl_hannah_arendt_1360316391530Deze maand verschijnt mijn bespreking van ‘Hannah Arendt‘, de film van Margerethe von Trotta in ‘Streven‘ – over de film en het denken van de filosofe.

“De nieuwe film van Margerethe von Trotta, Hannah Arendt, geeft een levendig portret van een politieke denker – zo wilde Arendt worden genoemd. En het denken bepaalt de film. Die toont niet alleen hoe iemand denkt, maar hoe denken zelf onderwerp wordt van reflectie: Arendt ontwikkelt de stelling dat gedachteloosheid aan de basis ligt van extreem immorele handelingen. Continue Reading ›

De maakbare mens – Radio 1 Vandaag

Naar aanleiding van de reeks ‘De Terugkeer van de Ideologie’ in De Standaard door Joël de Ceulaer, vroeg Radio 1 een filosofische visie op de mens.

Welke rol speelt filosofie voor politiek? Maakt het een verschil of je denkt dat de mens goed dan wel slecht is als je over politiek denkt?

Ik had een kort gesprek met Annelies Beck, die fijne vragen stelde, los van partijpolitiek…