Deze bespreking van ‘Pioniers in de Praktische Filosofie’ verscheen in Het Belang van Limburg (al op 30 maart 2014, door MaG).

“Wat hebben we hier?

Veerle Pasmans is directeur van het Justitiehuis in Antwerpen. Ze studeerde filosofie en raakte via Het Zoekend Hert, een filosofiehuis in Antwerpen, gefascineerd door het fenomeen van de praktische filosofie. Vooral in Nederland wordt al meer dan twintig jaar – denk aan Filosofie Magazine – geprobeerd met de ‘grote’ filosofie iets ‘kleins’ te doen. Hoe kun je als leek in het dagelijkse leven heel concreet iets iets hebben aan al die grote denkers van wie de namen zo makkelijk vallen?

Veerle Pasmans

Ze zocht veertien mensen op die in de filosofische praktijk staan. Te beginnen met René Gude, ‘Denker des Vaderlands’, vele jaren hoofdredacteur van Filosofie Magazine, die zich zijn hele leven hard voor de popularisering van de filosofie heeft ingezet. Eindigend met Eddy Strauven, coördinator van het filosofiehuis ‘Het Zoekend Hert’ in Antwerpen, die vooral een ‘beschutte, vreedzame omgeving’ wil creëren waar mensen nieuwe moed scheppen, zich vrijmaken van de uiterlijke druk. Ter versterking van een ‘autonome levenshouding’, werkend aan een ‘meer doordacht bestaan’. En die tegelijk ook waarschuwt: ‘Wie filosofisch weten in een consult wil toepassen, verliest zich makkelijk in een vereenvoudigde geluksfilosofie of in een psychologie van de koude grond.”

Niet te veel Nietzsches en Sartres?

De veertien filosofen, onder wie vier vrouwen, zeggen één ding: dat met hun werk iedereen zijn voordeel kan doen, dat ‘denkwerk’ als dusdanig voor elke mens van nut kan zijn. Filosofie heeft een groot imagoprobleem, zegt de journalist Rob Wijnberg, omdat mensen denken dat filosofie datgene is wat de grote denkers dachten of doen, terwijl ze alleen maar heel goede vertolkers van een denkwijze waren. Grote geesten spoken dus niet permanent door deze gesprekken. Socrates natuurlijk wel, de man van de socratische gesprekken, hij die de markt op ging om met de mensen te praten. Maar dan gaat het meer om een methode. En Spinoza, een beetje in de mode, is er ook bij omdat hij dicht op de tijdsgeest aansluit. Je kunt iets met hem ‘doen’.

Waarin verschillen de geïnterviewden?

In hun praktijk. Erik Boers is een ‘managementfilosoof’, Kristof Van Rossem docent aan de KULeuven, maar ook gespreksleider van het filosofisch café in Antwerpen. Jos Kessels noemt zichzelf een ‘organisatiefilosoof, Tinneke Beeckman een ‘one woman lobby’. Ze schreef een boek over Spinoza, is columniste en heeft een populaire blog. Harm van der Gaag is hoofddocent van de beroepsopleiding tot filosofisch practicus – Nederland heeft wel degelijk een Hogeschool voor Toegepaste Filosofie – etcetera, wat van het boek een geschakeerde verzameling maakt.

Strijders tegen de waan van de dag? 

Tinneke Beeckman: “Ik vind dat filosofie belangrijk is in het maatschappelijk debat omdat filosofie voorkomt dat je te veel en te lang in de greep komt van de waan van de dag. Kritisch denken is belangrijk. Ik vind het geweldig als mensen zeggen: zo had ik het nog niet bekeken. Als ik het denken van mensen kan opentrekken en kan stimuleren, ben ik geslaagd in wat ik doe.”

De filosoof zit niet op de troon en orakelt? 

Journalist Rob Wijnberg:” Twee vissen zwemmen door het water. Ze komen een andere vis tegen en die vraagt ze :”Hello guys, hoe is het water vandaag?” De vissen zwemmen verder, die andere vis is alweer weg. Dan kijken ze elkaar aan en zeggen: “wat is verdomme water?” Hieruit blijkt: filosofie is overal. Je hoeft het niet te populariseren, je hoeft er alleen maar mensen bewust van te maken dat ze vaak filosofisch denken, je hoeft ze alleen nog maar te laten herkennen dat het er is.”

Verrassend?

Het enorme verschil tussen Vlaanderen en Nederland. Nederland heeft niet alleen een langere traditie op het vlak van publieksfilosofie, maar ook een sterkere overlegcultuur. Vlaanderen is autoriteitsgevoeliger. Erik Boers: “Als deelnemers eerst naar ‘de baas’ kijken om te zien wat die gaat zeggen, dan is het niet mogelijk tot een onderzoekend gesprek te komen.”