“‘Porno-kijkende losers’. Zo omschreef Londense burgemeester Boris Johnson het psychologisch profiel van jihadi’s. Naar eigen zeggen parafraseert hij een vertrouwelijk rapport van de inlichtingendienst MI5. Jihadi’s weten niet hoe ze vrouwen moeten benaderen en voelen zich

afgewezen. Om hun laag zelfbeeld te compenseren, trekken ze ten strijde. Ze hadden evengoed lid kunnen worden van een criminele bende op dat vlak. Met Johnsons subtiele analyse kom je niet ver om extremisme te begrijpen. Maar hij raakt aan een ander, actueel punt: dat seksualiteit en identiteit samengaan. En dat veel mensen ontredderd zijn wanneer verleiding en romantische gevoelens de maatstaf zijn.

Geradicaliseerde jongeren kunnen niet om met die vrijheid, zij zoeken juist een kader waarin mannen en vrouwen hun duidelijk gedefinieerde rol moeten spelen. Ze willen juist vaste patronen. Ze verafschuwen homorechten of vrouwenrechten, want die zijn voor hen ontwrichtend. Ze willen terug naar onwrikbare definitie van mannelijkheid en vrouwelijkheid. Alleen heeft het Westen dergelijke bepalingen allang afgeschaft. Juist dan wordt extreem denken aantrekkelijk: het biedt een eenvoudige oplossing, een duidelijkheid die geen twijfel toelaat.

Eenzaamheid en seksualiteit zijn ook onderwerpen van Michel Houellebecqs ‘Soumission’, dat de voordelen van een patriarchale samenleving toont. In zijn laatste boek vertrekt de schrijver van de hypothese dat linkse partijen in Frankrijk een coalitie vormen met een islampartij van Mohammed Ben Abbes. En zo wordt Ben Abbes in 2022 de president van Frankrijk. De paradox is dat in de laatste ronde er alleen rechtse, conservatieve partijen over blijven: tegenkandidaat voor Ben Abbes is Marine Le Pen (FN).

Houellebecqs talent bestaat er in dat hij, als een hedendaagse Balzac of de Maupassant de tijdsgeest vat. Zijn boek draait om de moeilijke erfenis van de vrije, libertijnse consumptiemaatschappij, die Mei ’68 gebracht heeft. In het verzet tegen die nieuwe samenleving speelt de islam een belangrijke rol. Ze vult een ideologische leemte. Frankrijk heeft zo ijverig een deel van haar eigen traditie afgeschaft dat evenmin het katholicisme als de trotste republikeinse moraal nog een alternatief bieden. De gematigde islam van Ben Abbes incarneert dan de mogelijkheid van een conservatieve politiek, met stabielere familierelaties, orde in de ‘banlieues’ en minder werkloosheid: vrouwen blijven aan de haard. Geen ontreddering meer, geen falende romantische relaties. Godsdienst beantwoordt zelfs de raadsels van het universum.

Nu, suggereert Houellebecq, zouden heel wat mannen wat bereid zijn om met het feminisme komaf te maken. Velen hebben geen boodschap aan het postmodernisme, een ideologie die het aan elke individu overlaat om zijn eigen (seksuele) identiteit te definiëren.

Ook voor de protagonist François, een uitgebluste, eenzame academicus, lost de patriarchale samenleving persoonlijke problemen op. Vrouwen hoeft hij niet meer te verleiden. Een verstandshuwelijk wordt een onverhoopt perspectief. François, de goedbetaalde, sociaal aanzienlijke academicus wordt plots een aantrekkelijke partij voor vrouwen. In zijn satire geeft Houellebecq zelfs de voordelen van polygamie, voor de seksuele gefrustreerde, moderne man: hij heeft altijd een jonge vrouw om het bed te delen, terwijl de oudere vrouw het huishouden runt. Daarbij toont Houellebecqs boek de moeilijke spreidstand van links: hoe kan men minderheden steunen, zonder mee te gaan in hun overwegend conservatieve ideeën over seksualiteit en samenleving? Tenslotte kan niemand rekenen op een vanzelfsprekende ‘vooruitgang’ naar steeds meer vrijheid. Daarover zal elke generatie opnieuw het debat moeten voeren.

Is het vandaag zo erg gesteld met de houding tegenover seksualiteit en identiteit? Wel, ‘Soumission’ verscheen vlak voor de moordpartij op de cartoonisten van ‘Charlie Hebdo’, die wereldwijd bekend staan om hun Mohammed-prenten. Maar eigenlijk waren deze journalisten zeer progressieve, anti-autoritaire, libertijnse ‘soixantehuitards’. Frankrijk werd dus niet alleen in haar liefde voor de vrije mening, maar ook in haar geloof in elke vrijheid – ook de seksuele – geraakt.”

Deze column verscheen in De Standaard op 2 februari 2015.