Sinds oktober maak ik deel uit van ‘Het Kernkabinet‘ van De Morgen, in Zeno: elke weekend interviewt De Morgen een van acht denkers over een hot item. De andere leden zijn Laïla Ben Allal, Maarten Boudry, Sarah de Lange, Rogier De Langhe, Jonathan Holslag, Patrick Loobuyck en Jogchum Vrielink.

Deze week werd ik geïnterviewd over het verschil tussen het Spaans-Catalaanse conflict, en de strijd tussen Turken en Koerden in Antwerpen. Het artikel verscheen op zaterdag 4 november.

“Catalanen gaan niet met stokken en staven Spaanse Belgen te lijf, door Bruno Struys.

Dat de Catalaanse zaak wordt uitgevochten in Brussel, vinden we best interessant. Maar als Antwerpen het strijdtoneel is van Koerden en Turke nationalisten, schreeuwen we moord en brand. Politiek filosofe Tinneke Beeckman begrijpt dat wel.

Afgelopen week speelden twee buitenlandse conflicten de hoofdrol in de Belgische actualiteit. Met de komst van Carles Puigdemont is de Catalaanse strijd letterlijk geïmporteerd in ons land. Ondertussen vochten Turkse nationalisten een robbertje uit met aanhangers van de Koerdische PKK in de Brederodestraat in Antwerpen. Het ene conflict is bijna verwelkomd, het andere verafschuwd. Dan lijkt het dat er twee maten en twee gewichten zijn gebruikt.

“Op zo’n moment zouden we duidelijker moeten communiceren dat beide conflicten grondig van elkaar verschillen”, zegt Beeckman. “De Catalanen gebruiken hier geen stokken en staven om Spaanse Belgen te lijf te gaan. Anders dan de Koerdisch-Turkse strijd, is de Catalaanse er een van geweldloosheid waarin gezocht wordt naar een politieke oplossing.”

Het valt natuurlijk op dat net de politici die anders toeteren dat het onaanvaardbaar is om het Turkse conflict in ons land te importeren, nu al wekenlang hetzelfde doen met het Catalaanse conflict, nee?

Tinneke Beeckman: “Daar speelt ook partijpolitiek. Bij de N-VA voelen ze veel sympathie voor separatisten en willen ze zich profileren naar hun nationalistische achterban.

De partij krijgt van die achterban kritiek omdat ze in die federale regering zit en dus moet ze die Vlaams-nationalistische flank af en toe bedienen.

“Die profileringsdrang van sommige N-VA-politici is ongelukkig, maar dat vind ik ook van sommige reacties aan de linkerzijde. Als je ziet in welke bedenkelijke, repressieve traditie de Spaanse premier Rajoy zich plaatst, dan zou links in ons land beter meer moeite doen om de rechten en vrijheden van Puigdemont te verdedigen. In plaats van zich zorgen te maken over een diplomatiek rel. Soms moet je ook aan je principes denken.”

België zou dus ook betrokken partij moeten zijn in de Catalaanse kwestie zonder de komst van Puigdemont?

“Belgie is sowieso betrokken, omdat Brussel het hart is van de Europese Unie en omdat ons land samen met Spanje in die Europese Unie zit. Nog zo’n verschil met Turkije, dat niet in de Unie zit. Landen die samen in supranationale instellingen zitten, zoals de EU, verschillen soms van mening over de richting, de waarden, de normen van zo’n Unie. Dat moet kunnen, ook als dat tot een diplomatieke spanningen leidt.

“Premier Michel krijgt kritiek, maar hij heeft het eigenlijk goed gedaan. Macron daarentegen doet de Europese waarden geen deugd met zijn onvoorwaardelijke steun voor Rajoy. Daar speelt realpolitiek in mee. Frankrijk is bezorgd dat een toegeving aan de Catalanen in de kaart van de Corsicaanse separatisten zou kunnen spelen.”

“Rajoy kiest nochtans resoluut voor een logica van confrontatie. Behoort dat tot de politieke waarden van de EU? Ik denk dat je conflicten moet ontmijnen.”

Als de Catalaanse kwestie een Europees probleem is, dan zou je toch ook kunnen zeggen dat een EU-land moet vertrouwen op de rechtsgang in een andere lidstaat? En dat die Puigdemont hier dus niets te zoeken heeft?

“Ik vind het positief dat je politiek asiel kan aanvragen in een ander Europees land.

“Als Puigdemont effectief asiel aanvraagt, dan zal het Commissariaat-Generaal voor Staatlozen en Vluchtelingen daarover oordelen en het gerecht zal zijn werk doen. Wanneer blijkt dat Spanje een betrouwbaar gerecht heeft en wel de mensenrechten respecteert, zal dat zo’n asiel moeilijker worden toegekend.

Is het dan wel gezond voor de scheiding der machten dat een staatssecretaris zo iemand bijna uitnodigt tot asiel?

“De onafhankelijkheid van rechters staat wel overeind in ons land. Was het verstandiger geweest dat Francken dat niet had gezegd? Jawel. Ik bespeur er vooral profilering in. Het was voorbarig en hij maakte het Charles Michel zo niet gemakkelijker. Maar ik denk dat het geen impact heeft op de rechtsgang.”

Het ene conflict pakken we politiek en juridisch aan, waarom kunnen we dat met het andere dan ook niet? 

“Het conflict met tussen Turken en Koerden maakt deel uit van een global war. We mogen niet onderschatten hoe gewelddadig het conflict in Oost-Turkije, Syrië en Noord-Irak is. Als je kijkt naar wat er die regio gebeurt, zie je hoe zo’n oorlog religieuze en etnische identiteiten versterkt en burgers viseert. Globalisering betekent dat de grenzen tussen buiten en binnen vervagen. Je mag niet onderschatten hoe dat kan ontaarden.

“Puigdemont heeft overigens nooit Catalanen in ons land opgeroepen om hem te steunen. Dat is een groot verschil met Erdogan, die actie voert voor Turken in het buitenland en stemadvies geeft in de Nederalndse en Duitse verkiezingen. Hij zaait echt verdeeldheid.”

De PKK staat ook op een EU-lijst van terreurorganisaties. Is het een oplossing om het gebruik van symbolen zoals die van PKK voortaan te verbieden, zoals CD&V-er Sammy Mahdi in onze krant voorstelde?

“Dat lijkt me geen goed idee. Mensen zijn inventief. In Italië is er debat over de wet Fiano, die fascistische symbolen verbiedt. Maar sympathisanten van fascisme bedenken dan variaties opn die symbolen.  Een verbod brengt weinig zoden aan de dijk, terwijl je wel de vrijheid van meningsuiting inperkt.

“We zouden beter duidelijk maken dat de publieke ruimte aan iedereen toebehoort, ook aan hen wier mening je niet aanstaat. Daarbij moet je de democratische pluraliteit ook binnenin groepen zoals de Turkse gemeenschap kunnen garanderen, zonder intimidatie of bedreiging. Anders zit je in de logica van een oorlogsconflict, waarbij gewelddadige middelen worden ingezet om de tegenstanders te bestrijden.”

Erdoganaanhangers hebben soms het gevoel dat ze in België het zwijgen worden opgelegd. Zouden ze niet wat meer aan bod moeten komen, zodat ze ook echt deel uitmaken van het debat? 

“”Er zijn redenen waarom de openlijke steun voor Erdogan argwanend wordt bekeken. Hij wakkert anti-Europese gevoelens aan, droomt van een groot Turks rijk en benadrukt de Turkse superioriteit. Ik heb het al gemerkt in gesprekken met jonge studenten, die vanzelfsprekende referentie aan een groots Ottomaans verleden, zonder de minste zelfkritiek. Die houding staat haaks op de waarden van een liberale democratie.

Erdogan gebruikt ook vaak complottheorieën. Onderzoek wijst uit dat complottheorieën een belangrijke rol spelen bij radicaliserende jongeren, ongeacht hun afkomst of geloof. Je komt dan in een post-truth wereld terecht waarin elke groep zijn waarheid lijkt te hebben. Daar speelt Erdogan handig op in.

Op zulke momenten moet je daar kritiek op durven hebben. Dat mensen dat niet graag horen, hoort erbij.

Wat is dan wel het antwoord op dergelijke opstootjes als in de Brederodestraat?

We moeten alert reageren op het moment zelf. En ook in het debat moeten we duidelijk maken dat dit geïmporteerde conflict fundamenteel verschilt van het Spaans-Catalaanse conflict. Daarom wordt het anders benaderd. En je moet de betrokken gemeenschappen samenbrengen en spreken over wat alle burgers bindt, en welke voordelen een vreedzame, democratische staat heeft. Dialoog is cruciaal, net als de verdediging van een aantal principes.

Al sinds de Tweede Wereldoorlog leven we in vrede, waardoor we die vrede normaal vinden Maar als je de geschiedenis bekijkt, is vrede niet vanzelfsprekend. Een vreedzame, welvarende samenleving blijft precair, zeker in tijd van gloable conflicten. Haat en geweld kunnen aanstekelijk werken, en dus moet je kordaat optreden om je democratie te beschermen tegen fanatieke uitwassen. Dat is ook wat Spinoza zei over de dreigende religieuze conflicten in zijn tijd. En hij wist waarover hij sprak.”