Na de verschrikkelijke aanslagen in Zaventem en Brussel op 22 maart, vroeg De Tijd me hoe een samenleving best omgaat met het gevoel dat een vijand aanwezig is, vroeg de krant De Tijd.

“Terroristen willen angst en verwarring zaaien, gevoelens van onmacht verspreiden, en haat tussen mensen aanwakkeren. Zo’n aanslag heeft een enorme impact, omdat gevoelens aanstekelijk werken: angst en verontwaardiging verspreiden zich makkelijk, en haat roept haat op. Dan geldt de aanmaning om het hoofd koel te houden, en je leven ongestoord verder te zetten. Juist omdat angst verlammend werkt, en maakt dat je je afsluit voor de wereld. Tegen de opzet van terroristen in, mag de samenleving juist niet in moslims versus niet-moslims worden opgedeeld.

Solidariteit met de moedige mensen die op het terrein hun werk doen, is erg belangrijk. Met de hulpverleners, de politie- en ordediensten tijdens en vlak na zo’n aanslag, maar ook met hen die in het duister en vaak anoniem zich inzetten.

Nadia Remadna

Ik denk bijvoorbeeld aan Nadia Remadna, een Frans-Algerijnse sociale werkster die in een banlieue in Seine-Saint-Denis woont. Ze schreef het boek ‘Comment j’ai sauvé mes enfants’, over haar harde strijd om haar zonen – en andere jongeren – uit de klauwen van radicale haatpredikers te houden. Ze richtte daartoe ‘La Brigade des Mères’ op, een collectief van moeders tegen geweld. Vroeger, zegt ze, vreesden we dat onze kinderen in de criminaliteit zouden belanden. Vandaag vrezen we dat ze terrorist worden. Remadna heeft haar kinderen met moeite gered van de radicalisering. Ze wil met haar organisatie concrete noodsituaties oplossen: uitgesloten jongeren, mishandelde vrouwen, concreet helpen.

Remadna voert een strijd tegen antisemitisme, racisme, radicalisering, maar ook tegen clientelisme. Ze getuigt over een toenemend racisme tussen minderheidsgroepen, waarbij leden van verschillende gemeenschappen als bendes tegenover elkaar staan. De belangrijkste taak omschrijft ze als ‘apaisement’: vrede brengen, opkomen tegen de haat. Maar die opdracht is niet makkelijk. Remadna vindt dat de slachtoffercultuur de haat juist doet toenemen, want ze zet groepen mensen tegen elkaar op. Ongetwijfeld voeren heel wat vrouwen en mannen een gelijkaardige strijd. Al wie zich welwillend inzet om de tegenstellingen in de samenleving te verkleinen, verdient openlijke steun.

Hierbij sluit een ander thema aan: de perceptie. Helaas staat een obsessie met de perceptie een scherpe analyse van het probleem in de weg. Zo brachten de aanslagen in Parijs in november de gemeente Molenbeek in een slecht daglicht, nadat alarmerende berichten van journalisten, zoals Hind Fraihi lang werden genegeerd. Meer nog, de boodschapper werd zelf de boosdoener. Na het bloedbad in Parijs kon de ernst niet meer worden ontkend. Even werd openlijk toegegeven dat er in Molenbeek wel degelijk een probleem is met haatdragend radicalisme. Maar spoedig verschenen artikels die inspeelden op de al te nare perceptie rond de gemeente zelf: het is er best fijn wonen, wist de ene journalist, en er gebeuren zeer fijne dingen, legde de andere activist uit. Alsof iemand het tegendeel had beweerd. Maar het ene verhaal mocht met het andere concurreren en de analyse van de oorzaken en de gevolgen van radicalisering bleef uit.

Uiteindelijk gaat achter het geweld een intense ideeënstrijd schuil over de goede samenleving, over het positieve appel dat uitgaat van een vrije samenleving waarin iedereen zich kan ontplooien. Dat is de zin van de strijd van Nadia Remadna en die strijd moet ruimer ook gevoerd worden in de scholen. Heel wat leerkrachten hebben moeite om sommige jongeren te overtuigen van de perspectieven die een vreedzame, democratische samenleving biedt. Die leerkrachten moeten dringend meer begeleiding en steun krijgen om de seculiere samenleving zonder compromis te verdedigen.”