“Het geheime leven van 5-jarigen is een apart programma: camera’s volgen tien kleuters gedurende tien dagen in een apart schooltje, onder begeleiding van twee ervaren juffen. Elke emotie, omgang, uitbarsting wordt geregistreerd. Twee vooraanstaande kinderpsychiaters volgen wat gebeurt, geven uitleg of goede raad aan ouders. De uitzending geeft weer hoe ontzettend belangrijk we de ontwikkeling van kinderen vinden. En ook dat human interest met wetenschapper als commentator een nieuwe trend lijkt. Er zijn wel verschillen tussen programma’s die zo’n interventie toelaten. Een spreekwoordelijke antropoloog zou ‘Temptation Island’ niet kunnen redden: het exhibitionisme van de deelnemers maakt elke poging tot wetenschappelijke commentaar tot een farce. De deelnemers maken ook een verschil: Peter Adriaenssen of Rika Ponnet (‘Vind je Lief’ op één) publiceren uitvoerig over hun vakgebied, en hebben duidelijk een meerwaarde te bieden voor het bredere publiek. Maar klopt de formule wel? Of is het opgesmukt entertainment?

Deelname aan zo’n programma stelt wetenschappers voor een dilemma. Indien ze meedoen, brengen ze hun wetenschappelijke ernst in het gedrang. Zeker tegenover hun collega’s hebben media-optreden een effect. Wanneer ze weigeren, blijft hun kennis ontoegankelijk voor het bredere publiek. Televisie is nu eenmaal een belangrijk medium. En entertainment hoort erbij: de echt wetenschappelijke programma’s zijn sinds de kijkcijfers uit de mainstreammedia verdwenen.

Blijft er in die format nog voldoende wetenschappelijke commentaar over? Tenslotte heeft elke media-format beperkingen waar geen enkele wetenschapper zich aan wil houden. Een streven naar waarachtigheid laat zich niet indammen.

Maar hier gaat het over de dienstbaarheid aan de samenleving. En dan heeft zo’n programma wel nut. De belangrijkste bijdrage is de aanwezigheid van die wetenschappers op zich. Zij geven de boodschap dat wetenschappelijkheid belangrijk is. Los van persoonlijke voorkeuren, tradities of achtergronden, hebben onderzoekers waardevolle inzichten. Hun bijdrage kan mensen aanzetten om hun eigen leven met meer afstand te observeren.

Dat zo’n programma een specifieke doelgroep zoekt, heeft echter enorme beperkingen.

Wie het nieuwe programma over 5-jarigen bekijkt, bijvoorbeeld, ziet meteen dat de samenstelling van de groep weinig realistisch is. Vooral kinderen uit de middenklasse doen mee. We zien jonge, gezonde, nogal welvarende ouders, die intens met de opvoeding van hun kinderen bezig zijn. Ze vormen een belangrijke groep in deze samenleving. Die families vertegenwoordigen de doelgroep van de commerciële televisiezender. Maar heel wat kinderen groeien op in gezinnen die anders zijn samengesteld. Zo laat het programma fundamentele vragen die vandaag relevant zijn, niet aan bod komen: wat met kinderen die thuis om allerlei redenen geen stabiele gezinssituatie kennen? Of wat gebeurt er indien de ouders van de kinderen uit dezelfde klas niet dezelfde etnische of religieuze achtergrond hebben? Wat met taalachterstand? Hoe beïnvloeden die factoren de reacties tussen de kinderen? Wat betekenen ze voor hun ontwikkeling?

Een blik op de actualiteit toont hoe dringend deze vragen zijn. Toch mag het niet verbazen dat deze thema’s achterwege blijven. Hierbij speelt niet alleen de commerciële opzet van de zender mee. Een programma kan pas werkelijk inclusief zijn, wanneer elk thema open en eerlijk wordt besproken. Dat vraagt een delicate aanpak, omdat de communicatie over deze onderwerpen zo intens beladen is. Dan wordt het makkelijker om de heikele aspecten te vermijden. Programmamakers die geen heisa willen, tonen dan liever het eenvormige, bijna ideaal plaatje.

Jammer genoeg is de reële impact van armoede geen apart thema, maar een alledaagse realiteit voor heel wat kinderen, hun ouders en hun leraren. De uitdagingen en conflicten rond de multiculturele samenleving zijn dat evengoed. Vaak verloopt dat samenleven helemaal niet van een leien dakje. Het is dan ook op deze vlakken dat de samenleving dringend deskundige adviezen kan gebruiken.”